نویسندگان پراستناد و تکراری: توجه به مقالات پراستناد GBD در جشنواره رازی

نیم نگاهی به پروژه‎ GBD ‎که اصطلاحا میانبر ناسالم شاخصه های علم سنجی محسوب میشود، خالی از لطف نیست‎.‎

موسسه‎ IHME ‎در سال ۲۰۰۷ با بودجه ۱۰۵ میلیون دلاری بنیاد بیل گیتس تشکیل شد که عموما در حوزه آمار و اپدمیولوژی ‏فعالیت دارد. این موسسه بارها بودجه های میلیون دلاری از شرکتها و خیریه ها دریافت نموده است تا آمارهای موجود بهداشتی ‏را در سطح منطقه ای و جهانی تحلیل کند. در سال ۲۰۱۷، مجددا بنیاد بیل گیتس ۲۷۹ میلیون دلار به این موسسه پرداخت کرد. ‏همه اعضای این موسسه حدود ۳۰ محقق تمام وقت شامل یک ایرانی تبار اند و بقیه افراد بصورت وابسته از نقاط مختلف دنیا با ‏آن همکاری دارند (1). نکته مهم درباره خروجی مقالات این موسسه بدعتی نوین در چاپِ مقالات آن با حضور صدها و گاهی تا ‏هزار نویسنده است. مقالات در مجلات با ضریب تاثیر بالا به چاپ میرسند كه البته موجب اعتراض دانشمندان واقعی شده ‏است‎(2).‎
 

نکته حایز اهمیت که باعث نارضایتی پژوهشگران و محققان سراسر جهان شده، عدم احراز شرایط نویسندگی در این مقالات ‏است. هر فردی با حداقل تحصیلات لیسانس و با تنها چند کلیک ساده میتواند نویسنده این مقالات پُر استناد شود‎.‎
 

از نظر جامعه جهانی و کمیته ملی اخلاق در پژوهش ایران، محقق باید سه شرط را با هم داشته باشد تا نویسنده یک مقاله علمی ‏محسوب شود. محقق بایستی سهم قابل توجهی در ارایه ایده یا طراحی پژوهش، سهم قابل توجه در جمع آوری داده ها و سهم زیاد ‏در آنالیز و تفسیر داده ها داشته باشد تا از نظر قانونی اسمش به عنوان نویسنده ذکر شود‎.‎
 

این سوگیری علمی و بصورت میانبر دانشمند شدن، باعث گردید که معاون تحقیقات وزیر بهداشت در تاریخ ۶ شهریور ۱۴۰۰ ‏ابلاغیه مهمی به شماره د/۷۰۰/۲۵۹۹ به همه دانشگاهها و موسسات وابسته علمی پزشکی ارسال كند. قسمتی از این ابلاغیه مهم ‏به شرح زیر است‎ (3): ‎
‎"‎با توجه به اینکه نام نویسندگان ایرانی به تواتر در مقالات پرنویسنده مشهور به‎ GBD ‎دیده میشود و امتیاز دهی یکسان به این ‏افراد موجب بهم خوردن تعادل آکادمیک در ارزیابی و ارزشیابی در سطح فردی، دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی شده است و در ‏مواردی زمینه بی عدالتی و حتی سو رفتارهای پژوهشی شده، مقرر گردید معیار امتیاز دهی به افراد فقط بر اساس شاخصه های ‏واقعی نویسندگی مصوب سال ۹۶ باشد و این مهم در دانشگاهها و نهادهای ارزیابی کننده از جمله جشنواره رازی مورد توجه ‏قرار گیرد‎."‎
 

این نامه مستند وزارت بهداشت باعث شد تا زمینه فرصت طلبی و سودجویی برچیده شود، چراکه به موجب آن تقریبا هیچ کدام ‏از نویسندگان مقالات‎ GDB ‎شاخصه های یک نویسنده واقعی را نداشتند‎. ‎
اما مطلب مهم در آیین نامه داوری جشنواره ۱۴۰۱ رازی عدم توجه به نامه سال گذشته وزارت بهداشت و توجه نكردن به ‏انتقادات متعدد دلسوزان میباشد. عملا در آیین نامه نمره دهی جشنواره رازی 1401 فقط نمره کل به تعداد نویسندگان تقسیم ‏میگردد که با این کار نمره یک مقاله‎ GBD ‎معادل ده تا صد برابر چاپ مقاله در یک نشریه معتبر داخلی خواهد بود‎.‎
 

البته هنوز داوری جشنواره رازی شروع نشده است و راهکار پیشنهادی بررسی تک تک محققینی است که مقاله‎ GBD ‎دارند که ‏آیا واقعا نویسنده حقیقی و با احراز شرایط واقعی بوده اند؟
 

باید به این نكته مهم اشاره كرد كه موسسه‎ IHME ‎به یک نهاد سفارشی اقتصادی و جذب ثروت از خیریه ها تبدیل شده است. ‏میلیونها دلار سرمایه جهت فرار از مالیات به این موسسه آماری برای چاپ چند مقاله داده میشود. در عوض در پشت پرده برای ‏نشان دادن حجم فعالیتها، تعداد نویسندگان به صد، دویست و یا هزار نفر میرسد. نویسندگانی که درصد زیادی از آنها بدون ‏دریافت حتی یك دلار مشاركتی تخیلی میكنند، در درون خود شاد میشوند، با چند دقیقه وقت، صاحب صدها و هزارها سایتیشن و ‏استناد علمي میشوند، در حالی كه تقریبا هیچ نقشی در آن پروژه علمی نداشته اند. در پشت پرده این مقالات میلیونها دلار به دلیل ‏اعتبار و تعداد زیاد نویسندگان سهم كاسبی آن نهاد آماری از موسسات و شركتهای دارویی است‎.‎
 

باید گفت كه دانشمندان واقعی ایران با دستانی خالی و با بودجه ای بسیار ناچیز مشغول فعالیت علمی هستند و شایسته نیست تا با ‏این بیعدالتیها در نمره دهی دیده نشوند! یقینا اگر جشنواره رازی در داوری محققان پوشالی اهمال کند، لکه ای نازيبا بر دامن پاک ‏علم و دانش کشور خواهد بود‎.‎

منابع‎:‎

source: https://sciencetech.blogsky.com/

‎1.  https://www.healthdata.org/about/team/faculty
‎2.  Jankovic SM. Low Sensitivity and Specificity of Existing Bibliometric Indices Gives Unrealistic ‎Picture of an Author's Contribution to Science. Acta Inform Med. 2021 Mar;29(1):69-70. doi: ‎‎10.5455/aim.2021.29.69-70. PMID: 34012217; PMCID: PMC8116069.‎
‎3.  Link‎