آیا بیماری DOI در جامعه مجلات ما شیوع پیدا کرده است؟ DOI فقط خرید یک کد نیست.

DOI همانند شناسنامه یک مقاله است. آیا میتوان شناسنامه را از جاعلین و یا افراد غیر مجاز و غیر از ناشرین مجاز خرید؟

DOI باید در مجلات به صورت اتوماتیک و با ابزار xml meta data اخذ شود.

اخیرا تعدادی از افراد یا شرکت‌ها مدعی فروش DOI به صورت تکی و با ارایه فرم‌های دستنویس (یا فایل Word) هستند. تبلیغات فراوانی نیز به صورت فارسی توسط واسطه‌هایی در حال ارسال برای مراکز دانشگاهی است. روال این مجموع‌های غیر حرفه‌ای ثبت درخواست یک مجله در یک فایل Word یا Excel و سپس ارایه کد DOI در قبال دریافت مبالغی می‌باشد.

اما واقعیت چیست؟

با استناد به سایت Crossref می‌توان دریافت که دو روش دستی (manual) و دایمی (bulk) برای دریافت DOI وجود دارد. روش تکی از طریق یک فرم آنلاین و با پر کردن اطلاعات اولیه مقاله انجام می‌شود. (Manual Registration) طبق اظهار رسمی سایت مربوط این روش به هیچ عنوان برای مجلاتی که به صورت حرفه‌ای در حال انتشار مقالات خود هستند، نباید استفاده شود. مجلات باید به روش Bulk Registration و از طریق XML Metadata  اقدام به ثبت و دریافت DOI نمایند. در این صورت دیتاهای به روز یک مقاله استفاده می‌شود.

چرا نباید از روش ثبت نام دستی برای دریافت DOI در مجلات استفاده نمود؟

• این روش برای کاربران مبتدی و برای ثبت یک عکس یا مورد جدول خاص یا یک اثر تکی دیجیتال استفاده می‌شود.
• از این روش به هیچ عنوان نمی‌توان برای ثبت منابع یک مقاله استفاده نمود. منابع یک مقاله باید  XML Metadata موجود باشند. مهمترین دلیل اصلی ثبت DOI برای یک مقاله، شرکت آن مقاله در سابقه ارجاعات منتشر شده می‌باشد. لذا بدون ثبت منابع روش دستی هدف اصلی DOI که ثبت و پیگیری ارجاعات می‌باشد، از بین خواهد رفت.

• اعتماد به افراد یا گروههای غیر ناشر و یا واسطین دست چندم ناشرین کشورهایی مانند کرواسی که در اصطلاح به آنها “عاملین یک بار مصرف” اطلاق میشود، موجب ثبت دایمی مقالات به نام ناشری میشود که دیگر نمیتوان پیگیری بعدی نمود و فی الواقع مقاله ثبت شده دیگر قابلیت تغییر ناشر یا پیگیری بعدی نخواهد داشت.
• مزیت اصلی DOI ارایه امکان Cited by می‌باشد که در روش دستی این مزیت وجود نخواهد داشت.
• قابلیت Update کردن اطلاعات مقاله در روش دستی وجود ندارد. یعنی اگر به هر دلیلی نیاز به تغییر هر قسمت از عنوان و یا نویسندگان در آینده ایجاد شود به دلیل ماهیت مستقل ثبت دستی دیگر امکان تغییر و یا آپدیت وجود نخواهد داشت.
• گزارشات فصلی DOI که در حالت دستی و با چند واسطه به دست مجلات که صاحب مقاله هستند، نمی‌رسد. گزارش خطا یا Failure Rate در هر سه ماه یکبار توسط ارایه دهنده اصلی DOI به هر Repository اعلام می‌کند. در صورتی که ۳ فصل متوالی درصد Failure یک پایگاه بیشتر از حد استاندارد باشد، منجر به ابطال DOI ها و خروج از پایگاه Crossref خواهد شد.

لذا توصیه می‌شود:

• DOI در مجلات تنها از طریق XML Metadata و به صورت اتوماتیک ثبت شوند. در حال حاضر سیستم OJS یا Open Journal System به صورت دیفالت این قابلیت را ندارد. البته می‌توان از افزونه‌های نصبی آن بهره برد که این کار نیازمند طراحی و توسعه توسط تیم مسلط به نرم افزار میباشد.
• DOI سند مالکیت و یا کد ملی و یا شناسنامه مقاله شماست. DOI مالکیت مادی و معنوی مقاله شما را مشخص می‌کند. لطفا کد ملی دارای خود را به هر واسطه کوچه بازاری نسپارید. پس گرفتن مالکیت مقالات پس از ثبت اولیه دیگر توسط مجله میسر نمی‌باشد و در صورتی که آن فرد یا گروه ملزم به امانت داری نباشند و یا قرارداد رسمی منعقد نشده باشد، نمی‌توان آن را پس گرفت.
• قابلیت ارتباط خودکارMetadata با پایگاه اصلی DOI موجب به روز رسانی خودکار تمام تغییرات مقاله خواهد شد. این قابلیت برای مقالات مجلات مهم و حیاتی است. از این قابلیت مهم چشم پوشی نکنید.
• رفع ایراد هر DOI تنها با استناد به بررسی گزارشات آماری ارایه شده در سایت اصلی ثبت آن می‌باشد. DOI تنها یک کد یک بار مصرف و یا یک ابزار یک کاره نیست که آن را به راحتی از بازار بخریم و نیاز به پشتیبانی و به روز رسانی نداشته باشد. مراقب باشیم.