مجلات اصول اخلاق در نشر را مطابق کوپ رعایت کنند | بهتر است مجلات مشابه ایرانی در هم ادغام شوند| عدم آگاهی دانشگاهیان دلیل اصلی بروز مشکلات اخلاقی نشر

پروفسور محمد عبداللهی - استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران- به مدت 5 سال به عنوان یکی از اعضا شورای کوپ بطور داوطلبانه به عنوان نماینده ای از منطقه و ایران در این شورا حضور داشت. به منظور آشنایی با زحمات وی در مدت حضور و نظر به اهمیت حفظ جایگاه نماینده ایران در کوپ با وی مصاحبه ای نمودیم که متن آن را ملاحظه میفرمایید:

سوال: 1- بفرمایید جنابعالی چند سال به عنوان عضو COPE council بودید؟

بنام خدا. از سال 2013 الی 2015 و سپس از 2016 تا 2017  تقربیا پنج سال. نحوه انتخاب بنده کسب رای اعضای کوپ بود که از میان مجلات و ناشرین هستند و معمولا رقابت میان افرادی انجام می شود که حایز شرایط اولیه عضویت در شورا باشند مثلا بنده سابقه سردبیری و نویسندگی مقالات و کتاب و پرداختن به امور اخلاقی نشر و سرپرستی کتابخانه مرکزی دانشگاه را به همراه داشتم که موثر واقع شد تا رای اکثریت را کسب کنم. 

2- لطفا بفرمایید در مدت حضور چه فعالیتهایی داشتید؟  اهم فعالیتهای خود را بفرمایید.

این کمیته همه کارهایش رو بصورت مجازی و با نرم افزار Basecamp انجام میدهد و سالی یک بار گردهمایی دارد. اعضا بنا به علاقه در گروههای مختلف همکاری و مشارکت در تدوین گایدلاین ها می کنند. اعضای شورا بعنوان نماینده کوپ در سمینارهای مختلف نیز شرکت و سخنرانی می کردند. همچنین مواردیکه بعنوان سوال یا معرفی واقعه پیش می آمد برای همه مطرح می شد و اعضای شورا نظر می دهند و نهایتا دبیر شورا پاسخ ها را جمع بندی می کند و جواب نهایی داده می شود و اگر لازم باشه حتی به متن اساسنامه اضافه می شود.

• حضور بنده در این کمیته در درجه اول باعث یادگیری خیلی بیشتر خودم شد و با خیلی از موضوعات آشنا شدم  که قبلا نمیدانستم. فکر می کنم حضور یک نفر از ایران در این شورا مهم هست. مثلا تحریم های آمریکا در سالهای مختلف به ناشرها هم تعمیم یافت و هر از چند گاه دیده می شد و می شود که هنوز یکی از ایران در مورد مقاله ارسالی نامه ای مرتبط با تحریم دریافت می کند. این موارد وقتی که در شورا مطرح می شود ایرانی ها بهترین مدافع هستند.

یادم می یاد که در زمانیکه بنده هم در شورا بودم تحریم آمریکا بر نشریات دوباره سر و صدای حاد کرده بود و بعضی از مجلات اقدام به رد مقالات می کردند و این موضوع در شورا مطرح شد و همه اعضای کارشناس و عاقل این شورا تصمیم گرفتند تا متنی بعنوان متمم به جنبه های اخلاقی نشر اضافه شود و آن این بود:

"Editorial decisions should not be affected by the origins of the manuscript, including the nationality, ethnicity, political beliefs, race, or religion of the authors. Decisions to edit and publish should not be determined by the policies of governments or other agencies outside of the journal itself." 
 

مواد دیگری یادم می یاد که در شورا مطرح و بحث می شد موضوع whistle-blower و نحوه برخورد با آن بود. نرم افزار چک کننده پلاجیاریسم تازه معرفی شده بود و البته کامل هم نبود و موضوعی بود که باید اطلاعات مان را تکمیل می کردیم.

• بعدها قضیه کپی برداری از شکل ها مطرح شد که خیلی پیچیده بود یا خطاهای داوری و استفاده نا صواب از اطلاعات مقالات دریافتی توسط داوران از مجلات موضوع جدیدی بود. بعدها موضوع معرفی داوردر ارسال مقالات تبدیل به یک موضوع بحث پیچیده شد و البته خیلی دیگر از موارد. باید عرض کنم حضور در شورای کوپ همانند گذراندن یک دوره آموزشی برای بنده بود و هنوز هم حاضرم اگر موقعیتی بود در چند سال آینده دوباره مشارکت کنم چون همیشه می توان منتظر یک مورد جدید و ناآشنا و پیچیده و قابل بحث بود.  

3- به ویژه برای مجلات ایرانی چه زحماتی کشیدید؟ 

در موارد درخواست عضویت مجلات ایرانی از ما نظرخواهی می شد و تلاش ما هم این بود که تعداد بیشتری از مجلات ایرانی به این کمیته بپیوندند و اصول آن را اجرا کنند. گاها سردبیران مجلات با بنده تماس می گرفتند و کسب اطلاعات تخصصی می کردند و جالب بود که می شد به همکاران مشاوره تخصصی ارائه نمود.

همیشه حامی مجلات ایرانی که اصول اخلاقی را رعایت می کردند بودم.  

4- پیشنهاد شما به مجلات ایرانی چیست؟

• مجلات ایرانی بطور کامل به اصول اخلاق در نشر مندرج در کوپ عمل کنند و برای رقابت و ارتقای مجلات، روش های تایید نشده اخلاقی در کوپ را پیگیری نکنند.
• انتشار تعداد زیاد مجلات ایرانی را خوب نمی دانم و اینکه هر دانشگاهی چندین مجله چاپ می کند را تایید نمی کنم بنظر بنده تجمیع مجلات و تخصصی کردن و کاهش تعداد آنها به نفع کشور خواهد بود.

• توصیه نهایی: خیلی از موارد نا منطبق با اخلاق در نشر توسط افرادی اتفاق می افتد که با اصول اخلاقی نشر مندرج در کوپ یا سایر کمیته های جهانی آشنا نیستند و شاید حتی یک بار هم آن را مطالعه نکرده اند.

• به نظر بنده واحد درسی اخلاق در نشر به همه دانشجویان به محض ورود به دانشگاه باید آموزش الزامی داده شود و حتی همه اعضای علمی و کارشناسان دانشگاه نیز در کارگاههای تخصصی همین موضوع حتما شرکت فرمایند. این موضوع خیلی جدی گرفته شود. هنوز هم نکات جدیدی در حال کشف و اضافه شدن به این مجموعه است و لازم است دانشگاهیان با این امر بصورت روزآمد همراه شوند.