حذف رتبه علمی پژوهشی از مجلات علمی کشور

سابقه و علت ایجاد رتبه علمی پژوهشی

یکی از مهمترین الزامات کسب امتیاز یک محقق از مقاله منتشره این است که محقق مربوطه در مجله ای مقاله اش را منتشر کند که آن مجله "رتبه علمی پژوهشی" دارد.  در حقیقت، مجلات دانشگاهی در بدو تاسیس مجبور به اخذ یک گواهی رسمی از وزارت بهداشت به نام "رتبه علمی پژوهشی" میشوند. 
رتبه علمی پژوهشی با مدلی که در کشور ما وجود دارد، ساخته و پرداخته سیاستگزاران اولیه پس از انقلاب بوده و هیچ مورد مشابهی در کشورهای توسعه یافته دنیا ندارد. دلیل اصلی اتخاذ این سیاست ناثواب نیز به دلیل وابستگی مجلات دانشگاهی به بودجه عمومی کشور بوده است.  نیک میدانیم که در هیچ کجای دنیا مجلات همانند ایران، از نظر مالی به دولت وابسته نیستند. لذا دولت برای حفظ حاکمیت خود و توزیع بودجه مجبور به گذاشتن این شرط شده است تا به نوعی حاکمیت و قدرت پخش پول را در اختیار خود بگیرد. 

بدون شک حذف رتبه علمی پژوهشی و آزادسازی انتشار مجلات در قدم اول نیازمند مستقل شدن مجلات علمی از نظر مالی و رهایی آنان از بودجه دولتی میباشند.

یعنی اگر فردی یا موسسه ای تمایل به انتشار مجله داشت، خودش با اتکا به منابع مالی خودش اقدام به انتشار مجله بنماید و از دست اندازی به بودجه عمومی دولت و یا بیت المال پرهیز نماید.

1-    رتبه علمی پژوهشی در دنیا هیچ ارزشی ندارد

این رتبه تنها یک مانع من درآوردی مختص ایران بوده و هیچ ارزشی در هیچ کتابخانه یا مرجع دیگری ندارد. 

2-    رتبه علمی پژوهشی تنها به بودجه دولت وصل است

یعنی دولت تنها از طریق این رتبه میتواند حاکمیت کرده و بودجه نشریات را بین آنها توزیع کند. بودجه ای که خود در بسیاری موارد موجب رانت بوده و اغلب مجلات از توزیع ناعادلانه آن شکایت دارند.

3-    رتبه علمی پژوهشی تنها یک سد اضافی در تاسیس یک مجله است

تنها در ایران است که به واسطه مشکلات و نگرانی های آزادی مطبوعات، سردبیری که خودش قبلا هیات علمی است باید مجوز ویژه ای به نام "مجوز انتشار" از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بگیرد. تازه این مشکل در وزارت بهداشت ما دو چندان میشود: بطوریکه علاوه بر مانعی به نام "مجوز نشر از وزارت ارشاد" در وزارت بهداشت یک مانع دیگر به نام رتبه علمی پژوهشی هم اضافه میشود.

4-    هر دولتی با سلیقه خود به رتبه علمی پژوهشی برخورد میکند

یک دولت با نگاه باز به همه رتبه میدهد با کمترین ارزشیابی. دیگری به هیچ مجله ای رتبه علمی نمیدهد و همه برای انتشار اقدام به التماس و خواهش میکنند. آن دیگری هم، بدون استناد به قوانین من در آوردی خودشان هر وقت دلش خواست رتبه را میگیرد. همه برای هیچ. 

5-    اما جایگزین رتبه چیست؟

پاسخ ساده است: نظارت دایمی و ارزشیابی ماهیانه مجلات. به جای رتبه علمی پژوهشی میتوان از پایش دقیق معیارهای انتشار صحیح بهره برد. معیارهای انتشار صحیح شامل: نظم در زمان انتشار و کیفیت مقالات علمی منتشره و اثربخشی مقالات در بهبود زندگی میباشند.
متولیان امر میتوانند با اتکا به انجمن سردبیران (که یک نهاد مردمی شامل متخصصان علمی است) اقدام به ارزشیابی و پایش دایمی مجلات نمایند. مشابه این کار در حال حاضر توسط کمیسیون نشریات وزارت انجام میشود که در بهترین حالت میتواند به انجمن مذکور واسپاری گردد.