بحران بی‌سابقه اخیر دسترسی به مجلات علمی دانشگاهی ایران در پی قطع اینترنت بین‌الملل | دامنه های دات آی آر هنوز با گذشت بیش از سی روز هچنان یکطرفه و از بیرون کشور مسدود هستند

در پی تجاوز ظالمانه اسراییل به کشور ما در جنگ ۱۲ روزه ، حملات سایبری گسترده که منجر به هک ده‌ها سامانه و وب‌سایت های داخلی کشور شد، به منظور جلوگیری از حملات سایبری و نشت اطلاعات و حفظ کنترل بر زیرساخت‌های دیجیتال، دستور قطع کامل ارتباط خارجی و اینترنت بین الملل صادر شد. از آن زمان تاکنون – حتی پس از گذشت بیش از ۴۰ روز از پایان درگیری‌های فیزیکی – دسترسی به بسیاری از وب‌سایت‌های علمی و دانشگاهی ایران با دامنه ir از خارج کشور به‌طور کامل مسدود شده است. این تصمیم گرچه با هدف محافظت از زیرساخت‌های ملی اتخاذ شد، اما پیامدهای سنگینی برای جامعه علمی کشور داشته است.

از جمله پیامدهای این محدودیتهای بی‌سابقه:

• ناتوانی پژوهشگران خارجی در دسترسی به مجلات علمی ایرانی و افت شدید تعداد سابمیت های آنها
• افزایش درخواست ویتدراو یا بازپس گیری مقالات از سسوی نویسندگان خارجی به دلیل عدم پاسخ‌گویی سامانه‌های داوری و سردبیران از دید نویسندگان خارجی
• افت شاخص استناد و بازدید مجلات نمایه‌شده در پایگاه‌هایی چون Scopus، Google Scholar و DOAJ بطوریکه هیچکدام از این کتابخانه موفق به نمایه سازی مجلات ایرانی نشده اند و مرتب در حال مکاتبه با صاحبان مجلات هستند.
• اختلال در فرآیندهای نمایه‌سازی، داوری و سابمیت آنلاین برای هزاران پژوهشگر و استاد دانشگاه ایرانی که سرویس های ایمیل ایرانی با پسوند .ir استفاده میکنند زیرا عملا میل سرورها از کار افتاده اند.

با توجه به اینکه بیشتر وب‌سایت‌های علمی کشور، از جمله نشریات دانشگاهی، روی دامنه‌های .ir و بدون پشتیبانی CDN بین‌المللی میزبانی می‌شوند، این انسداد عملاً ارتباط علمی ایران با جهان را قطع کرده است.

 نیاز فوری به بازنگری

کارشناسان فناوری اطلاعات و علم‌سنجی معتقدند این رویداد می‌تواند زنگ خطر جدی برای آینده بین‌المللی نشر علمی در ایران باشد. بدون شک این محدودیت رتبه علمی ایران را حداقل برای ماههای جاری با افت شدید شاخصه ها مواجهه میکند. استفاده از میزبانی بین‌المللی، دامنه‌های غیرملی مکمل (مانند .com یا .org)، راه‌اندازی نسخه‌های Mirror یا CDN خارجی از راهکارهایی است که می‌تواند در شرایط بحران، از قطع کامل ارتباط علمی جلوگیری کند.

اینترنت طبقاتی راه حل نیست

در این شرایط با فرض برقراری اینترنت طبقاتی و باز کردن آی پی مراکز دانشگاه به دو دلیل کارشناسی زیر راه حل مناسبی برای رفع این محدودیت نیست:

• ۱. اینترنت طبقاتی به‌دلیل محدودسازی دسترسی مبتنی بر سطح تأیید و نقش کاربری، در عمل توان پاسخ‌گویی به نیازهای گسترده، پویا و جهانی حوزه علم و آموزش عالی برای عموم مردم را ندارد. زیرا همه کاربران علوم منتشره در مجلات دانشگاهی نیستند و علم باید در سطح عموم مردم نشر یابد.

• ۲. در شرایطی که پژوهشگران ما نیازمند دسترسی آزاد، فوری و بدون احراز هویت به وب‌سایت‌های علمی هستند، زیرساخت اینترنت طبقاتی با ایجاد گلوگاه‌های امنیتی و تأخیری، عملاً مانع تعامل علمی بین‌المللی می‌شود.