تحریم علمی ایرانیان: واقعیت چیست؟

در چند هفته اخیر اخبار متعددی از تحریم مقالات علمی ایرانیان در مجلات علوم منتشر شده اند. آیا بدرستی این محدودیت از سوی مجلات علمی ایجاد شده است؟ آیا محققین ایرانی قادر به انتشار مقالات خود در مجلات بین المللی نیستند؟ آیا قوانین اخلاق در نشر مجوزی در تایید این اقدام صادر نموده است؟

انتشارات هلندی الزویر بعنوان بزرگترین ناشر مجلات دانشگاهی اخیرا در ابلاغیه ای به همه سردبیران و داوران آمریکایی خود اعلام نموده است که میتوانند با استناد به قوانین تحریم ایران از پذیرش مقالات ایرانیان امتناع ورزند (۱).
جالب اینجاست که دفتر حقوقی این ناشر در پاسخ به یکی از سردبیران آمریکایی خود علیرغم ذکر جمله فوق، اذعان میدارد این محدودیت تنها مربوط به نویسندگان وابسته به دولت ایران و همچنین مجلات و سردبیران آمریکایی است ونه مجلات اروپایی و سایر کشورها. همچنین علیرغم تحریم نامبرده، سردبیران میتوانند کمافی السابق مقالات را از نویسندگان دانشگاهی و تحقیقاتی ایران که وابسته به دولت نیستند منتشر نمایند.
مطالب ذیل عینا ترجمه قوانین مربوطه است (۱) :

• مقالاتی که از نویسندگان ایرانی دولتی (و نه نویسندگان مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی) هستند نمیتوانند در مجلات آمریکایی با سردبیران آمریکایی و یا داوران آمریکایی و یا کارمندان مجلات آمریکایی پذیرش شوند.
• اگر نویسندگان ایرانی عنوان علمی دو گانه (دانشگاهی و دولتی) داشته باشند، نمیتوانند در مجلات آمریکایی با سردبیران آمریکایی و یا داوران آمریکایی و یا کارمندان مجلات آمریکایی پذیرش شوند.
• تمامی عناوین نویسندگان ایرانی در هنگام پذیرش مقاله چک شده و درصورت لزوم به یکی از مجلات غیرآمریکایی محول میشود.
• تمامی مقالات ایرانیان باید به داوران غیرآمریکایی ارسال شود.
• اگر مقاله ای از ایرانیان به یکی از کارمندان انتشارات الزویر در آمریکا ارسال شود، وی بدون توضیح می بایست مقاله مورد نظر را به شما برگشت دهد.
• سردبیران در هنگام رد (reject) مقاله ایرانیان از تمپلت ” Reject – OFAC Sanctions” که به تازگی  (۲) در گروه تمپلتهای سردبیران قرار داده شده استفاده کنند. متن زیر در این نامه قرار دارد:

“در نتیجه تحریمهای OFAC همه گروه سردبیران آمریکایی قادر به پذیرش مقالات علمی از نویسندگان وابسته به دولت ایران نمیباشند. طبق این قوانین ما از پذیرش مقاله شما معذوریم. امیدواریم در سایر مجلات موفق به پذیرش مقاله خود شوید.”

“As a result of OFAC sanctions all editorial staff who are US-based/US nationals are unable to handle scientific manuscripts which are authored by Iranian scientists, employed by the Government of Iran. Based on this OFAC regulation we are unfortunately unable to handle your manuscript. We wish you success with your submission to another Journal.”

نویسنده:
دکتر سیدمحمد میری
مدیر عامل،
انتشارات کوثر