مشخصات یک داوری مناسب در مجلات دانشگاهی

در مطالعه بعمل آمده بر روی ۳۰۰۰ نویسنده و داور ۸۵% آنها معتقد بودند که با قضاوت بهتر در مجلات رشد و آهنگ پیشرفت علمی نیز در آن مجلات افزایش می یابد. حدود ۹۰% سردبیران شرکت کننده در این نظرسنجی معتقد بودند که با افزایش دقت داوری، کیفیت علمی مقالات پذیرش شده در آن مجلات نیز افزایش یافته است.

لذا داوری همتا به معنی تعیین مناسب بودن یک مقاله دانشگاهی برای انتشار در مجله میباشد.

الگوهای جریان داوری
داوری مقاله ممکن است از یکی از سه الگوی زیر انجام شود:

• سردبیر خود راسا داوری را انجام میدهد
• سردبیر کل روند داوری را به یک کمک سردبیر (associate editor) تفویض میکند
• سردبیر از طریق کمک سردبیر داوری را به داور (reviewer) تفویض میکند

حجم و زمان قابل قبول یک داوری همتا
انتظار میرود یک مقاله دانشگاهی original یا اصلی بین یک الی سه ساعت زمان ببرد و حداقل ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ کلمه داشته باشد.

میانگین تعداد داوران برای یک مقاله چند است؟
حداقل داوران یک داور و میانگین آن تا سه نفر میباشد. معمولا برای جلوگیری از طولانی شدن زمان انتظار نویسنده بیشتر از سه داور برای هر مقاله دعوت نمیشود.

انواع روشهای داوری همتا
در مجموع دو مدل داوری در دنیا رایج میباشد:
۱)    داوری دو سو کور (anonymous or blind peer review):
در این مدل نویسنده و داور از هویت یکدیگر بی خبر میباشند. از جمله محدودیتهای این روش عدم شناخت مناسب نویسنده از سوی داور است. در بسیاری از موارد آگاهی از رزومه یا سوابق علمی نویسنده به داوری صحیح و اصولی مقاله کمک میکند. همچنین ممکن است کنترل سرقت ادبی یا موارد مشکوک در مقاله (checking for plagiarism) برای داور بدون اطلاع از سوابق قبلی نویسنده میسر نباشد.

۲)    داوری یک سو کور (open peer review):
داوری که در آن داور از مشخصات نویسنده آگاه است. امروزه در اکثر مجلات معتبر از این روش استفاده میشود. آگاهی از سوابق نویسنده و مقالات قبلی منتشر شده توسط آنان این امکان را به داور میدهد که بتواند یک داوری کامل و مطلوب داشته باشد. از محدودیتهای این روش میتوان به خظای سوگیری داور (selection bias) و یا تداخل نظرات شخصی و یا اغراض داور (conflict of interest) اشاره نمود.

نویسنده:
دکتر سیدمحمد میری
مدیر عامل،
انتشارات کوثر