گزارش «ساینس» از بازار سیاه مقاله و پایان نامه در ایران

به گزارش دیده بان علم ایران، استون که پیش از این در گزارش های خود با نگاهی واقع بینانه از رشد پرشتاب پژوهش و تولید علم در ایران سخن گفته بود در گزارش اخیر خود نیز با عنوان «بازار مشکوک مقالات علمی به رشد ایران در علم صدمه می زند» با تاکید بر این که عمده دانشگاهیان، محققان و انتشارات علمی ایران از چنین تقلب‌ها و روشهای نادرستی مبرا هستند در گفت‌و‌گو با چند تن از استادان دانشگاه به تحلیل و ریشه یابی علل بروز این پدیده در ایران بپردازد.

در امتداد یک ردیف از کتابفروشی‌ها درست در مقابل سردر اصلی دانشگاه تهران، بازار سیاهی برپاست که در آن شرکت هایی آشکارا برای نوشتن مقالات علمی و پایان نامه ها تبلیغ می‌ کنند

«می توانید یک پایان نامه برای من بنویسید؟» این را زنی می پرسد که با شماره تلفن درج شده در یکی از آگهی های نصب شده بر در معتبرترین دانشگاه ایران تماس گرفته است.

زن که یک بازیگر است خود را یک دانشجوی گیاه شناسی دانشگاه آزاد آباده – شهری در استان فارس – معرفی می کند و به مرد پشت خط موضوع پایان نامه اش را فلور منطقه خوزستان عنوان می‌کند.

فروشنده توضیحاتی درباره تحویل فصل های مختلف پایان نامه می دهد و می گوید:« اگر پایان نامه شما کار آزمایشگاهی نیاز نداشته باشد، تنها یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان (حدود ۶۰۰ دلار) هزینه خواهد داشت و اگر مایل باشید مقاله ای هم براساس این پایان نامه به اسم شما در مجله ای معتبر چاپ شود باید رقمی معادل ۴۰۰ دلار پرداخت کنید.»

این شرکت عضوی از ارتش تمام عیاری است که در ایران به فروش پایان نامه و مقاله مشغول اند و به وسیله اینترنت، آگهی و افرادی که در کنار پیاده روی مقابل دانشگاه تهران داد می زنند تبلیغ می کنند.

بازیگر که یکی از ستاره های سینمای ایران است به یکی از دوستان خود در دانشگاه کمک می کند که از وجود چنین شرکتهایی خشمگین است اما تلفنی که این ستاره سینما زده برای او به گزندگی یک نیش است.

چنین معاملاتی ممکن است غیر اخلاقی باشد، اما قانونی است.

قرار است پاییز امسال لایحه ای در مجلس ایران بررسی شود که چنین شیوه های مشکوکی در انتشارات علمی را ممنوع می کند.«الان هیچ زود نیست!» این را جواد رحیقی، مدیر طرح چشمه نور ایران (شتابگر ملی) می گوید که معتقد است چنین رویه ای تصویر بسیار بدی از علم ایران ساخته است.

سورنا ستاری، معاون علم و فناوری رییس جمهور هم این مساله را از مشکلات یک کشور نفت خیز می داند که باعث شده فکر کنیم که می توانیم هر چی را بخریم.
مشخص نیست که چه تعداد مقاله و پایان نامه با ادعاهای نادرست ارائه شده اند. در سال ۲۰۱۴ یکی از اعضای فرهنگستان علوم تخمین زد که هر ساله پنج هزار پایان نامه – تقریبا ۱۰ درصد کل پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری ایران – از فروشندگان خریداری می شود.

بهزاد عطایی آشتیانی، استاد مهندسی عمران دانشگاه صنعتی شریف با جست‌و‌جویی که اخیرا در گوگل انجام داده ۳۳۰ هزار لینک به مقاله فروش‌ها به زبان فارسی یافته است. وی تخمین زده که حداقل چند هزار مورد از چنین عملیاتی در ایران وجود دارد.

دکتر رحیقی در این باره می گوید:

دانشمندان ایرانی حدود ۳۰ هزار مقاله در سال در مجلات بین المللی منتشر می کنند که افزایشی ۲۰ برابری از زمان انقلاب دارد. حسین آخانی، زیست شناس دانشگاه تهران معتقد است انتشارات خریدنی به اعتبارتعداد زیادی از دانشمندان ایرانی که تقلب نمی کنند لطمه زده و همکاری های علمی بین‌المللی را به خطر می‌اندازد.

بازار مقالات ایران نمونه مشابهی هم در چین دارد. اما ریشه این صنعت در ایران متفاوت است

از سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷) دولت شماری از دانشگاه ها را در ایران تاسیس کرد که در میان آنها دانشگاه های آزاد و پیام نور هر یک صدها شعبه در سراسر کشور دارند. در این مقطع برخی خواستار اخذ مدرک از این دانشگاه ها بودند و نیاز داشتند که افرادی بر ای آنها رساله یا مقاله ISI بنویسند.

یکی از دانشمندانی که این موضوع را دنبال کرده می گوید داشتن چنین مدارک عالی برای کسب مشاغل مهم ضروری است و علاوه بر این با بالا رفتن مدرک تحصیلی، حقوق و مزایای کارکنان دولت هم افزایش می یابد. به گفته رحیقی، در چنین شرایطی، گرفتن مدرک از طریق خرید مقاله و پایان نامه، روشی شیک است.

شناسایی انتشارات علمی جعلی اغلب سخت است زیرا بسیاری از شرکت‌های مقاله نویسی در تلاشند کار باکیفیت ارائه دهند. نویسندگان ظاهرا اغلب بر منابع موضوعی مسلط هستند که می توانند با اجتناب از سرقت ادبی و حتی انجام آزمایش های لازم، پایان نامه یا مقاله سفارش داده شده را تکمیل کنند.

تماس با شرکتی متفاوت، این بار توسط یک استاد دانشگاه تهران که خود را به عنوان یک دانش آموخته بیوشیمی معرفی می کند، تصویر دقیقتری را از وضعیت موجود نشان داد. این شرکت، در تبلیغاتش وعده چاپ مقالات در مجلات منتشر شده توسط انتشارات اسپرینگر و الزویر را داده اما هیچ تضمینی وجود ندارد، فروشنده هشدار می دهد «اگر شما در مقاله تان از داده های غیر واقعی استفاده کرده باشید … کارتان نامعتبر خواهد بود و آنها آن را پیدا خواهند کرد»

فروشنده پیشنهاد می کند که داده های متقاضی با یک متخصص در این زمینه چک شود تا مشخص شود که چه کاری می توان برای متقاضی انجام داد. وی هزینه انتشار مقاله در مجلات ISI را حداقل پنج میلیون تومان (۱۶۶۰ دلار) با ۳۰ درصد پیش پرداخت و تعیین رقم دقیق پس از ارزیابی کارشناس اعلام می کند.

این که دانشمندانی هم در این تجارت درگیر شده باشند برای رحیقی تعجب برانگیز نیست. به گفته وی کمبود مشاغل علمی در ایران بسیاری از دانش آموختگان جوان رابه بازار مقاله فروشی سوق می دهد.

رحیقی چنین مشاغل کاذبی را راهی ناسالم برای رسیدن به نتیجه می داند و البته در موفقیت خیلی از خریداران این قبیل مقالات هم تردید دارد. او می پرسد «اگر شما نمی توانید با یک پایان نامه خوب کاری پیدا کنید چگونه می توانید با یک پایان نامه بد پیدا کنید؟» این مشکل به عقیده او با بهبود اقتصاد ایران و ایجاد فرصتهای شغلی بیشتر در زمینه های علمی قابل رفع خواهد بود.

اگرچه فروشندگان مقالات تنها در محوطه اطراف دانشگاه تهران است که جسورانه تجارت خود را پیش می برند اما دانشگاهیان معتقد اند که مساله در دانشگاه های درجه دو به مراتب حادتر است.

رحیقی معتقد است دانشگاه هایی با استانداردهای ضعیف تر باید بررسی جدی تری روی پایان نامه ها داشته باشند و نظام ارزشیابی باید به سمتی برود که دانش آموختگانی که پایان نامه های خریداری شده ارائه می کنند شناسایی شوند.

در پایان گزارش استون آمده است: قانون پیشنهادی، در صورت تصویب می تواند این مشکل را قاطعانه حل کند. براساس پیش نویس لایحه تنظیم شده توسط وزارت علوم انجام کارهای آکادمیک برای فردی دیگر که می خواهد از آن برای رسیدن به یک مدرک تحصیلی رسمی و یا برای دریافت اعتبار برای ارتقاء در دانشگاه استفاده کند، جرم تلقی خواهد شد و برای متخلفان – خریدار و فروشنده – جزای نقدی و حتی زندان در نظر گرفته می شود با این حال سرنوشت این لایحه همچنان نامشخص است.

منبع : دیده‌بان علمی ایران