نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، فضایی برای ارتباطات علمی؛ عرصه ای فرهنگی – اقتصادی – اجتماعی

درهمین راستا ایران نیز با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، از آبان ماه سال ۱۳۶۶خورشیدی به برگزاری « نمایشگاه بین المللی کتاب تهران» مبادرت ورزید و پس از وقفه ای دوساله، در اردیبهشت ماه ۱۳۶۸ خورشیدی این روند با شکوه تاکنون به کار خود ادامه داده است و بیست و هفتمین دوره آن در محل مصلی بزرگ تهران به مدت ده روز از ۱۰ لغایت ۲۰ اردیبهشت ماه برگزار شد.

به دیگر سخن این اتفاق بزرگ فرهنگی همه ساله در ماه می میلادی با استفاده از حمایت و نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برپا می شود؛ در این مدت ناشران بین المللی از سراسر دنیا به همراه جمع کثیری از ناشران داخلی، به منظور عرضه ی جدیدترین تولیدات علمی – فرهنگی – اجتماعی – سیاسی خود در موضوعات مختلف، حضور می یابند.

از این تعداد ۱۹ دوره در مکان دائمی نمایشگاه بین المللی تهران برگزار گردید که سرانجام به سبب برخی مسائل شهری و زیست محیطی، همچون ایجاد ترافیک سنگین و مشکلات حمل و نقل و رفت و آمد شهروندان، به صورت موقت به مکان کنونی محل برگزاری- مصلی بزرگ تهران- تغییر یافت و تا کنون هشت دوره در محل جدید برگزار شده است؛ مکانی که پس از یک ربع قرن تجربه، مناسبتی با نمایشگاه کتاب ندارد. در ادامه این فرایند و در همین خصوص برپایی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران همه ساله با مشکلات و مسائل حاشیه ای بسیاری همراه بوده است؛ از شلوغی و بهم ریختگی نمایشگاه گرفته تا کیفیت پایین ارائه خدمات از سوی غرفه های موقت فروش غذا مسائلی هستند که استقبال از این باشگاه فرهنگی را به شدت کاهش خواهند داد.

از اینرو ضروری می نماید تا به جهت پیشرفت هر چه بهتر در برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب تهران، یک بار دیگر به دیروز، امروز و فردای این مقوله ارزشمند و آسیب ها و کاستی ها و نارسایی ها و همچنین راه های برون رفت از آن در قیاس با سایر نمایشگاه های بین المللی پرداخته شود تا نگاهی گذرا بر این نمایشگاه دل مسئولین محترم را بیشتر به وجد آورد.

آغاز بهار یک سال خورشیدی – به غیر از شور و حال نو شدن طبیعت و جنب و جوش های متداول- با رایحه کتاب و کاغذ، احساسی زیباست که نشئت گرفته از ذهن زیبای دوستداران آزادی و تمدن در کشوری آزاد و متمدن است. شروع مهم ترین رویداد فرهنگی یک کشور و مهم ترین اتفاق در حوزه کتاب، چهره ای متفاوت را برای کشور در سطح بین الملل رقم می زند؛ موضوعی که نه به سبب برگزاری بلکه به دلیل شکل برگزاری، چهره ای متفاوت از ما به جای خواهد گذاشت. لذا نخستین موضوع برای حضور در سطح بین الملل، داشتن سواد اطلاعاتی بین المللی – از آشنایی با چگونگی برخورد با مسائل و رویداد های بین المللی گرفته تا تسلط بر زبان های رایج – است. دانش و رعایت اصول حرفه ای بین المللی، توانایی صدور ارزش‌های فرهنگی ملت بزرگ ایران و دغدغه هایی از این دست می باشند که راه گشای ابتدایی ترین مسائل در خور توجه در نمایشگاه های بین المللی کتاب است. ضرورت تخصص در زمینه روابط بین الملل و یا حداقل تجربه هایی اینچنینی، از پیش نیازهای آغاز ورود به عرصه چاپ و نشر و بازار توزیع و فروش آثار است. چرا که دغدغه جدی بزرگان فرهنگ ما نیز، صدور فرهنگ انقلاب در عرصه های جهانی، دیپلماسی فرهنگی با محوریت کتاب و تحکیم روابط و تعاملات علمی- فرهنگی بدین طریق است.

به اعتقاد نگارنده یکی از مباحث مهم در این حوزه، عدم توانایی سیاست گذاران کتاب در جذب بازار بین المللی است. دایره نشر بین الملل نیازمند حضور پر رنگ و آکادمیک اساتید و متخصصان این حوزه به منظور پیشبرد اهداف ملی در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است. علاج حل مشکلات و کسب راه کار هایی سودمند، نگاه جامع و جزء به جزء مراجع ذیربط را می طلبد؛ نگاهی که راه حل هایی دسته بندی شده، برنامه ریزی شده و مدون را از سوی کار گروهی ویژه به همراه داشته باشد. تدوین ضوابط و مقررات و رعایت مصوبات و سلیقه ای نبودن راه حل ها و همراه بودن با نقشه جامع علمی – فرهنگی کشور می تواند رسالت نمایشگاهی کاربردی را نه تنها برای ایرانیان که برای جهانیان به ارمغان بیاورد.

لزوم مطالعات آینده نگرانه یا همان آینده پژوهی که یکی از تخصص های متخصصین حوزه کتاب نیز است می تواند نگاه های کارشناسانه تر و مسئولانه تری را به همراه داشته باشد.

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که نقطه اتصال و کانونی علاقمندان به علم و دانایی است، نیازمند ترویج کتابخوانی است؛ نه فقط فضایی که بتوان کتاب ها را در قفسه ها قرار داد.

از گذری دیگر به منظر نمایشگاه کتاب تهران، همواره شاهد شکل پایدار و همیشه سنتی آن و رویکرد های هیئتی مابانه، شلوغی و ازدحام اهالی قلم و دوستداران کتاب در مکانی که موجب بهم ریختگی و نگرانی می شود بوده و هستیم؛ این موضوع به گونه ای ایجاد می شود که از سویی دیگر شاهد پراکندگی بیش از پیش برخی غرفه های پر بازدید و کاربردی بوده و برای کسانی که برای اولین بار قدم به نمایشگاه کتاب بگذارند پیدا کردن غرفه مورد نظر بسیار دشوار خواهد بود. این بی نظم و ترتیبی تا به آنجا کشیده می شود که خودروهای تشریفاتی، ماشین های بار بری، ماشین های زباله بری و خودرو های سواری و موتور سیکلت سوار ها در جای جای نمایشگاه مستقر شده و یا در حال رفت و آمد هستند؛ مفهوم از این موضوع آخر، عدم امنیت خاطر مراجعین در سطح خیابان های منتهی به سالن هاست؛ موضوعی که حتی شاید دغدغه اصلی همین خودروها از جمله خودروهای آتش نشانی و آمبولانس ها باشد. داشتن مکانی امن برای استقرار دستگاه های نقلیه، از مسائل ساده و پیش پا افتاده ای است که دقت مسئولین و متولیان امر در این خصوص می تواند به بهبود وضعیت ظاهری نمایشگاه کمک کند. در ادامه این مبحث و در نمایشگاهی که بیش از ۱۲۰ هزار متر مربع مساحت دارد، جایگاهی برای لختی نشستن و آسودن دیدارکنندگان تعبیه و فراهم نشده است و از این رو است که درتمامی پله های منتهی به سالن ها و کناره های دیواره ها مملو از انسان های خسته از ایستادن ها و پرسه زدن های بسیار است. البته باید توجه داشت که وجود این معضل، بعد فرهنگی نمایشگاه کتاب را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است.

نبود تهویه مناسب هوا در سالن ها و چادرهایی که از کوچک ترین ایمنی برخوردار نیستند نیز برخستگی زود هنگام بازدید کنندگان می افزاید. هیاهوی تبلیغات کتاب های دانشگاهی از بلند گوها نیز موجب می شود تا مستمعین شرکت کننده در نشست های علمی – فرهنگی از این وضعیت رضایت نداشته و موجبات دل زدگی آنان را فراهم می نماید. لذا مکانی در خور و شایسته یک گردهمایی فرهنگی و بین المللی با امکانات مناسب برای مخاطبان، می تواند و باید که بتواند که راهگشا باشد و از بار مسئولیت ها بکاهد. در همین راستا، تنها بهره گیری، مشارکت و همکاری با برخی از سازمان ها که شامل شهرداری و مدیریت بحران، اداره برق، هلال احمر و نیروی انتظامی می شود در پیشبرد اهداف نمایشگاهی و ایجاد رضایت از سوی روشنفکران جامعه کفایت انجام امور را نخواهد کرد و پیشنهاد می شود تا به منظور ترغیب مخاطبان و لطافت و زیبایی فضا و همچنین ایجاد یک هارمونی از یک سنفونی اسلامی- ایرانی، از هنرمندان، دانشمندان و صنعت گران کشور دعوت شده و از آنها با توجه به هنر و فناوری روز در برگزاری هر چه با شکوه تر آن بهره جست.

بی توجهی به وضعیت بهداشتی و تغذیه ای معضل دیگری است که مسئولین نمایشگاه در طی چند سال اخیر از کنار آن به راحتی می گذرند؛ این در حالی است که با وجود حضور ناشران و نمایندگان کشورهای گوناگون از برخی از نقاط گیتی، به سبب کیفیت، دست خوش انتقاداتی حتی از داخل هستیم. لذا تحلیل ها در همه موارد نشان از آن دارد که مجری امور نمی تواند ناظر خوبی برای نمایشگاه بین المللی کتاب تهران باشد.

اطلاع رسانی خدمت دیگری است که در چند سال اخیر مورد توجه ویژه قرار گرفته و با استقرار پایگاه هایی برای ارائه خدمات اطلاع رسانی – در یافتن غرفه یا ناشر- به همراه ارائه پکیج و نقشه نمایشگاه بر روی تلفن های همراه اندرویدی کمک شایانی به بازدید کنندگان کرده است. چه خوب است تا برای حفظ آرامش، آسایش و رفاه مخاطبین فرهیخته، به این مهم بیشتر توجه شود.

خود نمایی بنر های تبلیغاتی همچون تابلوهای بسیار بزرگ شرکت های مخابراتی موضوعی است که در این اواخر انگشت تعجب هر بازدید کننده ای را در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به دهان می رساند؛ آموزش خیاطی، ثبت نام کلاس‌های کنکور، فروش بلیت سورتمه‌سواری، آموزش هیپنوتیزم از راه دور برای برنامه‌ریزی ذهن و مواردی بدین شکل نگاه های متعجبی را در بین عموم بازدید کنندگان به همراه دارد.

در دوره پیشین، کمیته فعالیت های جنبی نمایشگاه،  فعالیت‌های هنری و فرهنگی بسیاری را در سطح نمایشگاه ترتیب داد که از جمله آنها می‌توان به حرکت کاروان سیلورمن‌ها، نصب تصاویر مولفان کتاب‌های درسی و اجرای برنامه گروه سرود دانش‌آموزان اشاره کرد که پرطرفدارترین آنها، اجرای گروه سرود دانش‌آموزان بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. چه خوب است که ایده اجرای برنامه های فرهنگی، به غیر از داخل نمایشگاه، به بیرون از نمایشگاه و در سطح شهر نیز گسترش یابد تا حال و هوای مطالعه و کتابخوانی در جامعه موج زند. در هر حال در دستور کار قرار گرفتن و تداوم چنین ایده هایی قابل تقدیر است. اذعان به این موضوع که مسئولان وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در همه دوره ها توجه خاصی به ترویج فرهنگ کتابخوانی داشته اند خالی از لطف نیست و این مسئله بسیار ارزشمند و خوشایند است. با همه این اوصاف نقد و بررسی روند برپایی نمایشگاه های کتاب ضرورتی اجتناب ناپذیر است تا شاید ضعف های به جای مانده از دوره های پیشین ترمیم و یا از میان برداشته شوند تا حضور ناشران بزرگ و معتبر کمرنگ نگردیده و استقبال اهل قلم افزایش یابد.

نمایشگاه کتاب تهران به عنوان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی در کشور، یکی از فرصت‌های خوب و مهم برای حل مشکلات و معضلات فرهنگی است که با طرح مسائل آنها – در این مدت ده روزه – می‌توان نه تنها به کمک نشر کشور برخاست بلکه در توسعه علم و ادب در جامعه اقدام و توسط آن تاثیر بسیار عمیقی بر بستر جامعه علمی و ادبی کشور گذاشت.

ارائه نشدن آثار در خور جامعه توسط ناشرانی معدود، بالا بودن میزان هزینه های خرید کتاب و اقلام فرهنگی، حمایت اندک دولت ها از خرید کتاب های خارجی، کتاب سازی و عدم توجه به کیفیت آثار ارائه شده از نکات منفی اما قابل توجه در نمایشگاه های بین المللی کتاب است؛ نقایصی که نیازمند رفع اساسی آن و آسیب شناسی است. از سویی دیگر تغییر بنیادین شیوه برگزاری، ارزیابی های کارشناسانه و سلسله وار، بر پایی نشست های مشترک و پیگیری جدی در عقد قرار داد با ناشران خارجی، معرفی کتاب های ارزشمند ادبی و علمی به ناشران خارجی و ترغیب آنان در ترجمه و انتشار آثار و در نهایت شناساندن ادبیات و علوم نظری و عملی بالذاته ایرانی به آنان، می تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در جهت بهبود وضعیت موجود و آشنایی مخاطبان بین المللی با وجه نیکوی ایرانی و حرکت به سمت ایجاد تحولی شگرف و شایسته در سطح منطقه و جهان تلقی شود.

ارائه اندکی تخفیف به بازدید کنندگان و تنها ارائه غرفه به ناشران از سوی وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی نمی تواند تا راهگشای تغییری اساسی در چهره جامعه باشد.

برنامه ریزی در جهت مبادله کتاب های فارسی و لاتین – از سوی دولت و با توجه به سایه گرانی ارز- می تواند کمک اقتصادی شایانی به علاقمندان کتاب و مملکت باشد. باید توجه داشت همچنان که کتاب های علمی غربی مراجعات خاص خود را در ایران دارد، آثار ایرانی نیز مخاطبان ادبی – علمی و هنری خود را داشته و محدود به مرزهای میهن نیست. آنچنان که کتاب زنده یاد نادر ابراهیمی و یا سیمین بهبهانی منحصر به ایرانیان نمی شود. برنامه ریزی و بستر سازی برای فروش و مبادله پایاپای کتاب های ایرانی، زمینه ای است که کمر همت بستن برای آن مزایای اقتصادی- اجتماعی بسیاری را به همراه خواهد داشت. حتی گاهی لازم است حق نشر برخی از کتب را به کشورهای لاتین سپرد؛ این موضوع می تواند در زمینه کتاب کودک و نوجوان و همچنین کتاب های کمک آمورشی بسیار توسعه یابد.

نمایشگاه کتاب تهران نیز به مانند دیگر رسانه ها، رسانه ای است که نیازمند چهره هایی شناخته شده در حوزه کتاب است. همانگونه که کودکان ما با «عمو پورنگ» در جعبه جادویی آشنا شده اند و علاقمندی به ایشان حتی برای بزرگسالان نیز غیر قابل وصف است، لازم است تا این رویداد بزرگ، شخصیت هایی را در طی دوران خود پرورش دهد که نه برای کودکان معاصر بلکه نوستالوژیی باشد برای آیندگان و آنان را ترغیب به مطالعه نماید.

خلق شخصیتی جدید در عرصه کودک هر چند از وظایف نویسندگان است، اما هویت دادن به این شخصیت گرانبها که با خلاقیت در کتاب ها و رسانه ها به تصویر کشیده شده است، وظیفه متولیان نشر، حوزه انتشارات و نمایشگاه هایی اینچنینی است.

خروج فرهنگ از جامعه، به نقطه ای دور از حیات، اتفاق ناخوشایند دیگری است که می تواند مسبب بسیاری از مشکلات عدیده دیگر باشد؛ مگر آنکه عناصر این موضوع آنچنان پیش بینی شده، دقیق و مدون تهیه شده باشند که به مانند نمایشگاه های بزرگی همچون نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت آلمان از جایگاه ویژه ای در آینده برخوردار شود. باید به این نکته توجه داشت که فرهنگ باید در بطن جامعه باشد؛ نه در خارج از آن.

پازل نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نه فقط نیازمند فراخی خانه، دکوراسیون زیبا ، ظرافت و چشم نوازی است بلکه در روزهای آغاز بهار کتاب، رنگ و بوی سفره آن است که میهمانان آن را به طمع خوراک مطبوع بدانجا می کشاند. شاید بهتر باشد گاهی نگاهی کارشناسانه به نمونه نمایشگاه های خارجی کتاب و چگونگی برگزاری آنها و دقت در جزئیات آن انجام شود و از تجارب آنان و دست کم همسان سازی شرایط آنها در دبیرخانه دائمی نمایشگاه بهره گرفته شود. این اتفاق خوشایند – نمایشگاه کتاب – آنچنان پر اهمیت است که می تواند در مسائل تحلیلی و مشخص شدن سمت و سوی علم و ادب کشور در سال های آتی مورد بررسی و استفاده تحلیلگران بسیاری قرار گیرد. اتفاقی که می توان از درون آن سیر تحول، تجاری سازی و تولید علم در کشور را پیش بینی و اداره کرد.

در ادامه مسلماً رعایت اصول فرهنگی و دقت به فرهنگ سبب شکوفایی اقتصاد است؛ چرا که به فرموده مقام عظمی ولایت، فرهنگ از اقتصاد هم مهم تر است و بیان این جمله از سوی بالاترین مقام کشور، گویای روشنفکری و بلند نظری و همچنین آرزوی سعادت برای ملتی از سوی ایشان است و دقت و عمل به بیانات و جملات ایشان می تواند گامی رو به پیشرفت برای آحاد جامعه باشد.

گذری دیگر بر نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت که در ماه اکتبر هر سال برگزار می شود و در ماه گذشته میلادی شاهد شصت و ششمین دوره آن بودیم و بسیاری آن را مهمترین گردهمایی عرصه ی کتاب و کتابخوانی می دانند، نمایانگرحضور آژانس های ادبی و روزنامه نگاران از سراسر جهان در کنار شرکت کننده گان آزاد نمایشگاه فرانکفورت است که در آخرین روز آن برگزار می شود. این در حالی است که روند مزبور در ایران به صورتی جداگانه اتفاق می افتد و نه تنها به نظر از منزلت فرهنگی و اجتماعی نمایشگاه ها می کاهد، جایگاه و ارزش تجاری آن را نیز بی اهمیت تر و کم مخاطب تر جلوه می دهد. این در حالی است که نظر سنجی ها نشان می دهد بیش از ۶۰ درصد غرفه داران مهمترین دلیل حضور خود در نمایشگاه های بین المللی را ملاقات با شرکای تجاری جدید دانسته اند[۱].

حضور کمرنگ کتابداران و متخصصین کتاب در ارائه خدمات مشاوره ای از ابتدا تا پایان نمایشگاه گواهی دیگر در این روند پیچیده است. به همین منظور اختصاص فضایی مناسب برای کتابداران در جهت معرفی آخرین فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی و دیجیتالیزه شدن فرآیندهای تولید و توزیع و هدایت بازدیدکنندگان می تواند گامی به جلو در پیشبرد متعالی اهداف عالی فرهنگی- ملی باشد.

با ارائه فضا و غرفه های مناسب به شرکت های تجاری چاپ و نشر نیز نه تنها می توان فرصت تبلیغات را به آنها داد بلکه بدون هیچ گونه هزینه ای به انتقال دانش و در نهایت حتی کسب درآمد در این نمایشگاه علمی – فرهنگی – تجاری دست یافت.

همچنین در نمایشگاه کتاب فرانکفورت آلمان، کالج ها به طور خاص درگیر آموزش مهارت هایی مرتبط با چاپ، بازاریابی و توزیع محصولات انتشاراتی به دانشجویان می شوند و روزهای بازدید متخصصین از غیر متخصصین تفکیک شده است. به طور نمونه در سال های گذشته نیز این دستاورد توسط دانشگاه علمی کاربردی اشتوتکارت و کالج فن آوری، بازرگانی و فرهنگ لایپزیگ نمایندگی می شد که در خلال ‌این نمایشگاه، آن ها کوشیدند تا علاقه مندان را در جریان جزییات برنامه های آموزشی و گوناگون خود قرار دهند. همچنین اختصاص فضایی مناسب به شرکت های بین المللی سیستم های چاپخانه ای دیجیتال فقط برای اینگونه نمایشگاه می باشد و لا غیر.

شاید بد نباشد که نویسندگان جدی و پر مخاطب و تولید کنندگان کتاب جهت علاقمند کردن خوانندگان و خریداران کتاب، خود نیز در غرفه ها حضور یابند و وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز چنین غرفه هایی را مورد تشویق، تجلیل و عنایت قرار دهد و پر فروش ترین کتاب در هر حوزه به شرط یکپارچگی سیستم فروش نمایشگاهی معرفی شود. البته که تقدیر از برترین نویسندگان در پایان نمایشگاه بسیار پسندیده تر و دارای محسنات بیشتری نسبت به روزها و ماه های آتی پس از نمایشگاه است.

تدارک محلی اختصاصی برای نویسندگان کتاب ها وآگهی و اعلام حضور این نویسندگان در غرفه های فروش کتاب، نه تنها باب آشنایی نویسندگان گوناگون را در محلی اختصاصی و یکپارچه فراهم می کند، بلکه دوستداران این آثار، آنان را در فضایی مناسب ملاقات و از آنان به گرمی استقبال می نمایند.

شأن فرهنگی جامعه، ظرفیت های تجاری، محیط اجتماعی و مدنی و صدها معیار دیگر همگی از عواملی هستند که باید در تعیین موقعیت یک پدیده اجتماعی- فرهنگی در نظر گرفته شوند.

به طوری که اختصاص اتاقی مناسب جهت معرفی فضای چاپ و نشر هر کشور در یک روز بخصوص، البته همراه با اطلاع رسانی مناسب می تواند و باید بتواند تا بازدید کنندگان از نمایشگاه را دو چندان کند.

اگر چه به نمایشگاه کتاب تنها به عنوان محلی برای نمایش و فروش کتاب نگریسته می شود، اما علاوه بر اطلاع رسانی در حوزه کتاب و تازه های نشر و فرهنگ مکتوب، می توان از اقدامات دیگری چون، دعوت از اندیشمندان و فرهیختگان برای برگزاری نشست ها و میزگردهای علمی در جهت نقد کتب، منابع و صنعت بهره برد. چرا که دستاورد چنین میزگردهایی می تواند به تعیین وزن و قالب های علمی کتب ارایه شده در نمایشگاه و تعیین سطح ناشران آن ها در هر سال بیانجامد.

اختصاص جایگاه کتب کمیاب، بازار محصولات دیجیتال و حتی اختصاص مکان هایی ویژه و مناسب برای استراحت اهالی فرهیخته کتاب در این باشکوه نمایشگاه تهران، خواهد توانست- جلوه ای به یاد ماندنی حتی برای کسانی که به منزلت حرفه ای آن احاطه ای نداشته اند- دستاوردهای ملی بزرگی را در آینده ای نه چندان دور به همراه آورد.

در همین راستا می توان به برترین استان که در سال اخیر در زمینه نشر نسبت به دیگر استان ها موفقیت چمشگیرتری داشته است جایگاه ویژه ای را اختصاص داد؛ این موضوع می تواند یکی از راهکارهای تشویق مراکز فرهنگی – انتشاراتی باشد.

اختصاص لقبی تشریفاتی از سوی ریاست محترم جمهور و یا مقام معظم رهبری به مشاهیر و بزرگان کتاب نمایشگاهی نیز می تواند در این عرصه مفید واقع شود. روشن نگاه داشتن تنور فرهنگ نیازمند فرهنگ سازی های جدید است؛ فرهنگ هایی که هم پسندیده است و هم مردم آنها را می ستایند.

تشویق در مطالعه کتب خریداری شده از سوی بازدید کنندگان از این رویداد ملی- فرهنگی، اختصاص جایگاه و نیروی انسانی آموزش دیده به منظور جابجایی کتب خریداری شده توسط مردم، اختصاص نام و موضوعی استثنایی در هر سال برگزاری و دعوت از یک کشور به عنوان میهمان ویژه نمایشگاه در هر سال برگزاری می تواند منجر به تبلیغات، تبادلات و معاملات گسترده ای گردد.

در پایان به گونه ای ارادتمندانه نسبت به همه خدمتگزاران ایران اسلامی یادآوری می شود این گویه ها و واگویه ها از سر تخطئه کردن و انگ زدن نیامده است. هر آن کس که با صنعت چاپ و نشر آشناست به فراست درخواهد یافت که امروز دلسوزان این صنعت آنچه در قالب نقد وارد می کنند بدون حب و بغض است و از این روست که حاصل این گفتار کتمان فواید حضور نمایشگاه کتاب تهران و تلاش های بی دریغ متولیان آن نیست و منظور رسیدن این نمایشگاه به جایگاه به حق خود است. امید است تا برای آبادانی ایران عزیزمان همواره متحد و استوار باشیم.

مهدی لطفی پناه
دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی
دانشگاه علوم پزشکی تهران