ایران برترین کشور منطقه در تولید علم شد

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اظهار داشت: هر چند جمهوری اسلامی ایران تولید علم کمتری نسبت به ترکیه تولید می کند، اما کیفیت تولیدات علمی ایران بالاتر از ترکیه است. بررسی تولید علم ایران و ترکیه در معتبرترین مجلات بین‌المللی نمایه شده در پایگاه استنادی تامسون رویترز (آی.اس.آی) این واقعیت را به خوبی نشان می دهد. کیفیت علم تولید شده که با شمارش میزان استفاده از آن و یا میزان استنادها به مقالات سنجیده می شود یکی از مهمترین عوامل مرجعیت علم بین الملل هستند. مرجعیت علمی و فناوری اولین بند از سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است.

دهقانی افزود: اگر توسعه علمی را تنها از نگاه کمی مورد توجه قرار دهیم، ترکیه نه تنها نسبت به ۱۰ سال گذشته کمیت تولید علم خود را دو برابر کرده ، بلکه در سال ۲۰۱۴ در بخش معتبرترین مجلات بین المللی حدود ۴۰۰۰ مدرک بیش از ایران تولید کرده است. اما ترکیه مدل مناسبی برای توسعه علمی نیست زیرا این کشور بیش از هر چیز به افزایش کمیت تولید علمش می اندیشد در حالیکه کیفیت تولیدات علمی در این کشور رشد منفی دارند.

وی افزود: ایران درسال ۲۰۱۰ تعداد ۱۹۵۵۱ مدرک در معتبرترین مجلات بین المللی منتشر کرد. در این سال ترکیه ۲۷۲۸۹ مدرک در همین مجلات منتشر کرد. هر دو کشور به صورت مستمر به توسعه کمی تولیدات علم در طول سال ها ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ ادامه دادند به نحوی که در سال ۲۰۱۴ ترکیه ۳۳۸۷۵ مدرک و ایران ۳۰۰۱۹ مدرک در سطح بین المللی منتشر کرد.

سرپرست ISC ادامه داد: استناد به تولیدات علمی بیانگر میزان استفاده از این تولیدات است و هر چه استفاده بیشتر باشد مرجعیت بیشتر است. سهم ایران از کل استنادهای دنیا در سال ۲۰۱۰ حدود ۹ دهم درصد بود و این رقم در سال ۲۰۱۴ به حدود ۱.۴درصد از کل استنادهای دنیا رسیده است. اما برای ترکیه این وضعیت کاملا متفاوت است و تولید علم ترکیه از لحاظ کیفی افت داشته است. سهم ترکیه از کل استنادهای دنیا در سال ۲۰۱۰ حدود ۱درصد بود و از این سال تا ۲۰۱۴ سهم ترکیه ثابت مانده است.

دهقانی گفت: در طول پنج سال اخیر سهم ایران از کل کمیت تولید علم دنیا حاصل از انتشار مدارک در معتبرترین مجلات بین المللی به طور مرتب افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۰ سهم ایران از علم دنیا از یک درصد فراتر رفته و این رقم به حدود ۱.۱درصد رسید. در سال ۲۰۱۴ جمهوری اسلامی ایران حدود ۱.۵ درصد از علم دنیا را تولید کرد.

سرپرست ISC بیان داشت: ایران علاوه بر توسعه کمی تولید علم، کیفیت تولیدات علمی را نیز مورد توجه قرار داده است، اما شکاف بین کمیت و کیفیت تولید علم ترکیه مرتبا در حال افزایش است. به این مفهوم پژوهشگران ترکیه کمیتی را ارائه می دهند که از کیفیت لازم برخوردار نیست، از همین رو باید نتیجه گیری کرد که ترکیه مدل توسعه کمی را دنبال می کند.کمیت تولید علم ترکیه کاملا از یک روند رو به رشد تبعیت کرده است به نحوی که در سال ۲۰۱۰ سهم ترکیه از کل کمیت تولید علم دنیا به حدود ۱.۶درصد رسید. هم اکنون در سال ۲۰۱۴ سهم ترکیه از کل علم دنیا حدود ۱.۷درصد است.

دهقانی خاطرنشان کرد: هر چند در سال های گذشته بیش از هر چیز کمیت تولید علم در سطح کشور مورد توجه قرار گرفته است، اما سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری در ۱۳۹۳ به کمیت تولید علم توام با مرجعیت علم و فناوری تاکید دارد. چنانچه در این سیاست ها مشخص شده است مرجعیت علم و فناوری نیازمند جهاد است.

به گفته وی، ترکیه مدل مناسبی برای توسعه علمی نیست، زیرا این کشور بیش از آنکه به کیفیت تولیدات علمی تکیه کند، سیاست رشد کمی را در دستور کار قرار داده است. جمهوری اسلامی ایران هر چند از کشور ترکیه بسیار شایسته تر عمل کرده است، اما هنوز در این زمینه نیاز به کارهای اساسی است تا کیفیت تولیدات علمی کشور بالاتر برود. صرف نگاه کمی به تولید علم منجر به توسعه علمی نخواهد شد.