تشویقی مقالات یا جایزه انتشار مقاله: یارانه ای که درست هزینه نمیشود

یکی از پیامدهای توجه به تعداد و کمیت مقالات (و نه کیفیت علمی مقالات) در دانشگاههای علوم پزشکی کشور شایع شدن و قانونی شدن بحث پرداخت جایزه نقدی به نویسندگان مقالات است.

جایزه مقاله چیست؟

در چند سال اخیر چنانچه یک دانشجو یا عضو هیات علمی در یکی از مجلات معتبر مقاله ای منتشر نماید ، بنا به ارزش – به ظاهر علمی – مقاله و مجله ، مبلغی نقدی ( از یکصد هزار تومان تا ده میلیون تومان ) به وی به صورت کاملا رسمی تحت عنوان جایزه پژوهشی مقاله یا عناوین مشابه پرداخت می شود. مثلا اگر مقاله شما در یک مجله با ایمپکت فکتور 3 منتشر شود مبلغی حدود 3 الی 4 میلیون تومان به نویسنده مسئول و مبالغ کمتر به سایر نویسندگان پرداخت می شود.

آیا این جایزه و پرداخت آن قانونی است؟

برای این نوع پرداخت در اکثر دانشگاههای کشور دستورالعمل رسمی و ( فعلا) قانونی تدوین و اجرا می گردد.

حال سوال اساسی این است که: آیا این شیوه پرداخت نقدی در سایر کشورهای تراز اول دنیا نیز انجام می شود؟

جواب با یک بررسی «خیر» می باشد. در آن دانشگاهها اولا نوشتن مقاله پژوهشی جزو وظایف ذاتی هر محقق محسوب گردیده و ثانیا حداکثر امتیاز انتشار یک مقاله، کسب امتیاز برای دریافت گرانت ها (بودجه های) پژوهشی است و نه دریافت نقدی.

از مزایای دریافت بودجه پژوهشی بجای جایزه نقدی این است که :
1-    محقق پول پژوهش را در راه خود پژوهش هزینه میکند.
2-    شان و منزلت محقق حفظ میشود.

متاسفانه درست مانند بسیاری دیگر از برنامه های کشور ، پرداخت نقدی جایزه مقاله نیز در کشور ما به انحراف و تباهی کشیده شده است.

1- از سویی برخی محققین عقیده دارند که این مبلغ بسیار اندک و در مواردی توهین آمیز می باشد.

2- از سوی دیگر این مبلغ انگیزه ای برای مزدوران مقاله نویس و ایجاد فساد سیستماتیک در تقلب علمی و داده سازی و مقاله نویسی جعلی می باشد بطوریکه گروههای غیرقانونی مقاله نویسی از این جایزه ها به عنوان حق الزحمه خود یاد می کنند.

3- در نهایت ما با دادن این – به نوعی صدقه – شان و منزلت محققین خود را زیر سوال میبریم و در برخی موارد آنها را متهم به فساد در دریافت مبالغ و حواشی می کنیم.

لذا شایسته است تا مسئولین ضمن تجدید نظر اساسی در بحث «جایزه مقالات» :

1-    جایزه مقالات را منوط به پرداخت در قالب بودجه ها (گرانت ها) پژوهشی و صرفا قابل پرداخت در پژوهش نمایند.
2-    با استناد به تجربه گرانقدر کشور در پرداخت نامناسب و نامتعادل یارانه ، بودجه پژوهشی را درست و مناسب توزیع نمایند.