انتشار پابلیک نظرات داوران: گام نهایی برای ارتقا کیفیت مجلات
شفافیت در داوری مقالات: آیا سردبیران ایرانی قادر به نمایش آنلاین داوری های مقالات در مجلات خود هستند؟ | اجماع جهانی برای شفافیت در داوری: الگوی جدید موفقیت در نمایه سازی مجلات صداقت و امانتداری علمی است
مجلات با داوری باز شفاف ترین مدل داوری میباشد که کلیه نظرات داوران به صورت آنلاین در سایت مجله منتشر میشود. از جمله مزایای داوری باز در مجلات یا OPR ، افزایش اعتبار مجله و افزایش اعتماد نویسندگان به عدالت در مجله میباشد. برای استقرار OPR در مجله نیز به زیرساختهای فنی متعددی در وب سایت نیاز است. اما آیا همه ماجرا به همینجا ختم میشود؟ بزرگترین مشکل اغلب مجلات دنیا در "داوری عادلانه " و "داوری کافی" است. عادلانه یعنی درست داوری کردن و دوری از هر نوع رانت و پارتی بازی و روابط. دواری کافی هم یعنی داوری که در آن استانداردهای داوری رعایت شده باشند. اولین قدم در راه اندازی "داوری باز" مشکل فنی و وب سایتی نیست، بلکه مشکل "فرهنگی" در داوری ناعادلانه است. در قدم اول به سردبیران عادل و شجاعی نیاز داریم که قدرت اصلاح سیستم معیوب و فاسد داوری مجلات خود را داشته باشند. شاید این سردبیران "جوان" هم باشند. به نظر میرسد برای گذر از "رانت های سنتی" در پذیرش مقالات بی کیفیت اول باید به فکر تعویض سردبیران سنتی و قدیمی خود باشیم. چیزی که حتی صحبت از آن در ایران، با واکنشهای شدیدی ربرو میشود. آیا مالکین مجلات و دانشگاهها و موسسات توانایی و اجازه تغییر مدیران سنتی و قدیمی خود را خواهند داشت؟ آیا اجازه حضور اعضا هیات علمی جوان را به مجلات "خانوادگی و فامیلی" خواهند داد؟
طبق تعریف، مجلات با داوری باز یا Open Peer Review جدیدترین مدل داوری و در عین حال شفاف ترین مدل آن میباشد که کلیه نظرات داوران به صورت آنلاین در سایت مجله منتشر میشود. بطور کلی "داوری باز" در مجلات ، بر اساس انتشار یا عدم انتشار نام داوران، به دو گروه تقسیم میشود.
- داوری باز و بدون نام داور: Anonymous Open Peer Review : در این مدل نظرات همه داوران و بدون ذکر نام در مجله قابل مشاهده میباشد.
- داوری باز با نام داوران معتبر Signed Open Peer Review: این مدل معتبرترین و به روزترین مدل داوری در مجلات است که همه نظرات داوران با ذکر نام آنها در سایت قابل مشاهده میباشد. نهایت شفافیت در این مدل از مجلات وجود دارد. این مدل در کنار استقرار سیستم پابلونز در مجلات، بالاترین درجه اعتبار در داوری را به مجلات اعطا میکند.
از جمله مزایای داوری باز در مجلات یا OPR ، افزایش اعتبار مجله و افزایش اعتماد نویسندگان به عدالت در مجله میباشد. برای استقرار OPR در مجله نیز به زیرساختهای فنی متعددی در وب سایت نیاز است.
اما آیا همه ماجرا به همینجا ختم میشود؟
بزرگترین مشکل اغلب مجلات دنیا در "داوری عادلانه " و "داوری کافی" است. عادلانه یعنی درست داوری کردن و دوری از هر نوع رانت و پارتی بازی و روابط. دواری کافی هم یعنی داوری که در آن استانداردهای داوری رعایت شده باشند.
اما استانداردهای حداقلی در داوری کدامند؟
- نگارش صحیح متن داوری
- استفاده از الگوهای علمی و استاندارد با توجه به نوع مقاله. مثلا برای داوری مقالات RCT می بایست از الگوی CONSORT استفاده نمود. (لینک راهنما)
- نگارش صحیح انگلیسی در داوری
اولین قدم در راه اندازی "داوری باز" مشکل فنی و وب سایتی نیست، بلکه مشکل "فرهنگی" در داوری ناعادلانه است. در قدم اول به سردبیران عادل و شجاعی نیاز داریم که قدرت اصلاح سیستم معیوب و فاسد داوری مجلات خود را داشته باشند. شاید این سردبیران "جوان" هم باشند. به نظر میرسد برای گذر از "رانت های سنتی" در پذیرش مقالات بی کیفیت اول باید به فکر تعویض سردبیران سنتی و قدیمی خود باشیم. چیزی که حتی صحبت از آن در ایران، با واکنشهای شدیدی ربرو میشود. آیا مالکین مجلات و دانشگاهها و موسسات توانایی و اجازه تغییر مدیران سنتی و قدیمی خود را خواهند داشت؟ آیا اجازه حضور اعضا هیات علمی جوان را به مجلات "خانوادگی و فامیلی" خواهند داد؟
شاید به مدد تکنولوژی خیلی از موانع حذف رانت در مجلات کمتر و کمتر شوند. شاید به مدد همین تکنولوژی های نوظهور بتوانیم زمینه های فساد در داوری مقالات را برچینیم. اما نباید فراموش کرد که هر نوع تکولوژِی ابتدا "سند تحول فرهنگی" میخواهد. شاید وقت آن رسیده است که سردبیران شجاع و توانمند کشور به مدد همین تکنولوژِی فضای داوری کشور را از غبارآلودگی پاک کنند.
به امید آنروز.
دیدگاه‌های ثبت شده