انتشارات کوثر با افتخار در تولد 11 سالگی خود از معتبرترین سامانه داوری در مجلات دنیا رونمایی میکند | سیستم داوری باز در مجلات | انتشارات کوثر آماده ارایه این سرویس به همه مجلات ایرانی میباشد

اولین بار در سال 2013 گروه مجلات EMBO مدل جدیدی از داوری در مجلات علمی را بیان نمودند که در آن بطور پابلیک همه نظرات داوران و پاسخ نویسندگان قابل مشاهده بود. به این مدل داوری در مجلات، داوری باز یا Open Peer Review اطلاق میگردد. در "داوری باز" همه نظرات داوران بطور عمومی در سایت مجله منتشر میشود. "داوری باز" خود به دو مدل : "داوری باز ناشناس"  و یا "داوری باز با امضا داور" تقسیم میشود.

در این پست بطور کامل در مورد مفاهیم و روش اجرا و مزایای "داوری باز" اطلاعات ارایه میگردد.

تعریف داوری یا Peer Review:

"داوری مقالات علمی" همانند "قضاوت" موجب تغییر زندگی یک فرد آکادمیک میشود. "سردبیر" بالاترین قاضی تصمیم گیرنده در مجلات و دارای حساسترین مسوولیت جمعی است.

"داوری" یا Peer Review در مجلات علمی، سخت ترین، مهمترین و در عین حال بحث انگیزترین فرایند مدیریت در مجلات میباشد. یک "داوری صالح" و "بدون از غرض ورزی شخصی" و یا "بدون منافع مادی" هدف اصلی همه اعضا هیات تحریریه مجلات میباشد. نویسنده ای که مقاله اش رد (Reject) میشود؛ در صورتی احساس اعتماد به مجله پیدا میکند که فرایند "داوری" در مجله را "با صداقت و درستی" و "عدالت" تشخیص دهد. نویسندگان اگر داوری خوبی را مشاهده کنند، از نتیجه رد مقاله خود ناراحت نمیشوند. لذا اولین اصل در برقراری عدالت در داوری مجلات، شفافیت تمام در داوری مقالات است. همانگونه که مستحضرید، بطور معمول در مجلات، داوری با "حداقل دو داور" صورت میگیرد.

انواع سیستم داوری یا Peer Review:

تاکنون حداقل سه نوع "سیستم داوری" در مجلات معرفی شده اند:

• 1)    مجلات با داوری "دو سویه کور": در این مدل "نویسنده" و "داور" از نام یکدیگر بی خبر هستند. تنها سردبیر مجاز به دانستن نام این دو گروه است. این مدل، یک مدل قدیمی بوده و در بسیاری مجلات در حال انجام میباشد.
• 2)    مجلات با داوری "یک سویه کور": در این مدل "نویسنده" از نام داوران بیخبر بوده و "داوران" نویسندگان را میشناسند.
• 3)    مجلات با داوری باز یا Open Peer Review: جدیدترین مدل داوری و در عین حال بهترین مدل آن میباشد که کلیه نظرات داوران به صورت آنلاین در مجله منتشر میشود.
   

هدف از این نوشتار،  معرفی جدیدترین و کاملترین سیستم داوری یعنی "داوری باز در مجلات" است.

تعریف داوری باز در مجلات یا Open Peer Review:

در این مدل، نظرات داوران بطور عمومی و آزاد (پابلیک) در معرض دید خوانندگان مقاله قرار میگیرد. همه قادر به مشاهده و مطالعه این نظرات هستند.
 

در ویکی پدیا این مدل را بهتر بخوانید.

انواع داوری باز در مجلات یا OPR:

بطور کلی خود داوری باز در مجلات ، بر اساس انتشار یا عدم انتشار نام داوران، به دو گروه تقسیم میشود:

1. داوری باز و بدون نام داور: Anonymous Open Peer Review : در این مدل نظرات همه داوران و بدون ذکر نام در مجله قابل مشاهده میباشد.

2. داوری باز با نام داوران معتبر Signed Open Peer Review: این مدل معتبرترین و به روزترین مدل داوری در مجلات است که همه نظرات داوران با ذکر نام آنها در سایت قابل مشاهده میباشد. نهایت شفافیت در این مدل از مجلات وجود دارد. این مدل در کنار استقرار سیستم پابلونز در مجلات، بالاترین درجه اعتبار در داوری را به مجلات اعطا میکند.

مزایای داوری باز در مجلات یا OPR چیست؟ 

• 1)    افزایش اعتبار مجله در محافل علمی و ارزشیابی
• 2)    افزایش اعتماد نویسندگان به عدالت در مجله
• 3)    آموزش به نویسندگان و دانشجویان برای پرهیز از خطاهای علمی در مقاله خود
• 4)    افزایش رضایت داوران و اسوشیت ادیتورها

معایب داوری باز یا OPR:

• 1)    کاهش تمایل داوران سنتی و یا دارای مشغله های متنوع به قبول داوری در مجله
• 2)    تهدید داوران و مجله با استناد به نظرات داوران
• 3)    آشکار شدن خطاهای نوشتاری داوران غیرانگلیسی زبان

ناشران پیشتاز که تاکنون در همه یا برخی مجلات خود سیستم داوری باز را مستقر نموده اند:

• 1.    BMJ
• 2.    Biomed Central
• 3.    EMBO Press
   

ارتباط داوری باز با پابلونز چیست؟
 

قبلا به طور تفصیل در مورد پابلونز در این پستها (1 و 2 ) صحبت کرده ایم. با کمک ترکیب "سیستم داوری باز"  و "پابلونز" هم داوران کاملا انگیزه داوری پیدا میکنند و هم نویسندگان اعتماد 100 درصدی به مجله پیدا میکنند. نمایه سازها و سیستم های اعتبار سنجی مجلات هم با این دو ویژگی "بالاترین" اعتبار علمی را به مجله قایل میشوند.

برای استقرار OPR در مجله به چه زیرساختهایی نیاز است؟
 

برای استقرار این ویژگی در هر مجله باید نکات زیر را برقرار نمود:

•    This report could be in HTML or PDF format.
•    The report must be linked (included) in the HTML full text of an article.
•    A separate DOI could be assigned to the report so that the reviewers, as well as authors, will be able to easily cite their comments.
•    Header: Journal info, article meta
•    Title of the article, authors, all important dates (in the Review Timelines), editor's name
•    Editor's note
•    All editorial decision including EIC, AE, Reviewers (role, date, details)
•    Authors' response (date, details)
•    Final editorial decisions 
 

نحوه تعامل OPR و داوری در مجلات

با کمک ورکفلو زیر میتوانید محل استقرار OPR و نحوه تعامل همه اعضا مجله را مشخص نمایید.

انتشارات کوثر: با افتخار اعلام میدارد که پس از یازده سال تلاش بی وفقه موفق به استقرار این پرتال در مجموعه مجلات خود گردیده است. امیدواریم با آموزش سردبیران و داوران مجلات خود و کنترل کیفی داوری ها بتوانیم ظرف سه ماه آینده بطور کامل این سیستم ارزشمند را در همه مجلات خود مستقر سازیم.