مجوز حق انتشار Creative Commons چیست؟

اکثر مجلات ما در ایران از سیاست Open Access پیروی میکنند. این سیاست دارای مزایا و معایب مختص به خود می باشد. برای افزایش آگاهی سردبیران و هیات تحریریه مجلات می بایست از قوانین و اصول Open Access اطلاع داشته باشیم.

یکی از بدیهی ترین اصول Open Access اطلاق مجوز نشر تحت عنوان Creative Commons میباشد. این مجوز می بایست در پایین صفحه اول مقالات درج گردد. مجوز Creative Commons در راستای گسترش دسترسی‌پذیری آثار بدیع برای دیگران به منظور استفاده اشتراکی و سازنده فعالیت می‌کند. این مجوز توسط سازمانی غیرانتفاعی با همین نام از سوی Lawrence Lessing استاد حقوق دانشگاه استانفورد و همکارانش در دسامبر ۲۰۰۲ ایجاد شد که بیشتر برای مقاله‌ها و سند‌های متنی استفاده می‌شود.

این مجوز به طور خلاصه نمایانگر این موضوع هست که شما آزاد هستید برای:

• به اشتراک گذاشتن: کپی کردن و انتشار دادن محصول
• تغییرات: ترکیب کردن با محصول‌های دیگر

تنها باید شرایط زیر در آن رعایت شده باشند:

• ارجاع: شما باید محصول را به روش مشخص شده از سوی مولف یا دارنده مجوز ارجاع دهید(نباید به نحوی باشد که نشان دهد آنها شما یا کار شما را تصدیق میکنند)
• اشتراک گذاری یکسان: اگر شما محصول را دگرگون-انتقال-یا پایه کار قرار دادید. شما فقط اجازه ارایه محصول نهایی تحت این مجوز یا مجوزهای سازگار را دارید.

همچنین باید موارد ذیل مدنظر قرار بگیرند:

• ابطال: تمام موارد فوق در صورت گرفتن اجازه از صاحب مجوز قابل ابطال می‌باشد
• حقوق دیگر: به هیچ وجه حقوق زیر تحت تاثیر این مجوز قرار نمی گیرند

• • استفاده منصفانه یا معامله منصفانه
  • حقوق معنوی مولف
  • حقوق افراد دیگر چه کسانی که در محصول بودند(عکس یا فیلم یا متن در مورد شخص) چه کسانی که از محصول استفاده کرده‌اند.
  • تذکر:برای هرگونه استفاده یا انتشار شما باید مجوز محصول را مشخص نمایید.بهترین روش برای ارجاع استفاده از این آدرس می باشد
    http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

به عبارت ساده‌تر، مجوز Creative Commons، نوع دیگری از کپی رایت محسوب می‌شود با این تفاوت که روال سنتی حقوق نشر در آن حذف شده است. سازمان کریتیو کامانز، به منظور ساماندهی مسائل و مصائب کپی رایت، بدون هیچ محدودیتی برای تمام کشورها در سال ۲۰۰۲ توسط Lawrence Lessing با پیشبرد و موضوع غیرانتفاعی راه اندازی شد.

اما تعریفی که برای روال کلی کریتیو کامانز وجود دارد، اعطای حقوق از پیش تعیین شده و به عبارتی بهتر، تقسیم بندی شده برای محصول شماست. به عنوان مثال، ما برای کپی رایت تمام حقوق یک محصول را محدود به دریافت مجوز میکردیم و به نوعی هر شخصی برای برداشت از آن محصول، باید برای کل حقوق آن هزینه پرداخت و مجوز را دریافت میکرد. یعنی همان مفهوم اصلی جمله All rights reserved که کل محصول را محدود میکند.
اما در Creative Commons، روال اینگونه نیست؛ شما توسط این مجوز که البته می‌توانید رایگان برای محصول خود آنرا دریافت کنید. این بدین معناست که شما اجازه برداشت از محصول خود را به همگان میدهید و نیازی نیست برای کپی از اثر شما، اشخاص از شما اجازه بگیرند. به عبارت ساده تر، شما یکبار بخشی از اثر خود را که برایتان حائز اهمیت است، در سازمان کریتیو کامانز به ثبت رسانده و حقوق خود را در قبال محصول مورد نظر اثبات کرده اید.
می‌توان گفت کریتیو کامانز برخلاف کپی رایت سنتی، شعار Some rights reserved را دنبال میکند که البته برخلاف تصور اولیه ای که برخی از افراد در مورد این مجوز دارند، حقوقی بسیار محکم تر و انعطاف پذیرتری نسب به کپی رایت نیز هست.
جمع بندی که می‌شود از این بحث داشت این هست که اگر میخواهید اثرتان را تحت مجوز کریتیو کامانز عرضه کنید، به بیانی واضح تر از پیش کپی رایت اثر تان را پرداخت کرده اید و دیگران نیازی نیست هربار از شما مجوز برداشت از اثرتان را دریافت کنند؛ یعنی شما بخشی از حقوق اثر خود را محدود کرده اید برخلاف کپی رایت که کل اثر را محدود میکند.
بسیاری از کارشناسان نیز، لایسنس CC را به عبارتی دیگر، رسیدن و نیل به هدف جامعه ای با خرد جمعی تعریف می کنند. که البته ایده آل جامعه ی امروزی ست..

برای مثال به فایل زیر برای مشاهده cc مراجعه بفرمایید:

http://hepatmon.com/20336.pdf