ابطال بیش از 1700 مورد دی او آی در مجلات ایرانی بدلیل ابهام در مالکیت آنها و عدم به روزرسانی / مسوول و پاسخگوی این زیان ملی کیست؟ / این کدها توسط دانشگاهها از شرکتها و اشخاص واسطه خریداری و در اختیار مجلات قرار گرفته بودند

در یک اقدام پیش بینی شده موسسه اصلی DOI اقدام به ابطال بیش از 1700 کد ثبتی DOI مجلات ایرانی نمود. در نامه موسسه DOI این اقدام بدلیل "عدم به روزرسانی مقالات و ابهام در مالکیت این کدها" ذکر گردیده است.

قبلا در این مطلب به اهمیت این کد اشاره کرده بودیم. متاسفانه مجلات ایرانی و فرهنگ نشر در این روزها مبتلا به یک بیماری ایرانی به نام "بیماری DOI در مجلات" مبتلا شده اند که حالا پس از گذشت حدود دو سال عوارض این بیماری رفته رفته خود را نشان میدهد.

اما ماجرا از چه قرار است و کدام دانشگاهها در این موضوع بیشتر متضرر شدند؟

- این مقالات بطور عمده مربوط به مجلات دانشگاه های علوم پزشکی کشور (نام محفوظ) بودند.

- این مقالات بطور مجزا از دو شرکت و شخص واسطه ایرانی خریداری و به نام مجلات ثبت شده بودند.

عدم به روزرسانی کد DOI به چه معنی است؟ آیا باید این کد به روز شود؟

- دلیل اول ذکر شده برای ابطال این کدها: عدم به روزرسانی است. عدم به روزرسانی یعنی عدم اتصال دایمی مقاله با XML metadat به بانک اصلی مقالات در DOI. یعنی درصورت تغییر یک یا همه مقاله، امکان به روزرسانی در مقاله و سایت اصلی DOI میسر نمیباشد. از قبل میدانیم که فرایند ثبت یک کد DOI یک فرایند دوطرفه و دایمی است و فقط شامل ثبت یکباره نیست.

"ابهام در کد مالکیت" به چه معنی است؟

- دلیل دوم موسسه DOI در ابطال: ابهام در مالکیت کدهاست. مالک هر دامنه باید ناشر مجله باشد تا در صورت هر نوع مشکل پاسخگوی مسایل فنی و حقوقی مقاله باشد. در مورد این مقالات - طبق اطلاع واصله- شرکت و شخصی که یکبار اقدام به ثبت کدهای DOI نموده بود دیگر در دسترس و پاسخگو نبوده اند. لذا به همین دلیل و با افزایش Failure Rate موسسه DOI اقدام به ابطال این مقالات نموده است.

معنی ابطال این کدها چیست؟ چه اتفاقی برای این مقالات می افتد؟

کد DOI کد ملی یا مالکیت هر مقاله است . در صورتیکه این کد باطلا شود دیگر مقاله مورد نظر در بانکهای اطلاعاتی قابلیت ورود یا نمایه سازی ندارند. در شمارش ارجاعات نیز وارد نخواهند شد. این مقالات به نوعی تا زمان تعیین تکلیف کد DOI از پروسه نشر و گردش اطلاعات در همه بانکهای اطلاعاتی محروم میشوند.

برای بازپس گیری این کدها می بایست ناشر مجله اقدام به ثبت مجدد این کدها با نام و هویت واقعی خود بکند. ناشر هر مجله در صفحه اطلاعات مجله قابل رویت است. ضمنا ناشر باید در سامانه ROAD (سازمان اصلی ISSN در فرانسه) نیز درج شده باشد. نماینده ROAD در ایران ، مرکز شاپا کتابخانه ملیمرکز شاپا کتابخانه ملی است.

آموزش روش کنترل DOI برای سردبیران

معتقدیم اگر سردبیر یک مجله آگاهی و دانش لازم برای اعتبارسنجی کدهای DOI را داشته باشد، مجله از هر نوع مشکل در این زمینه مصون خواهد ماند. در تجربه اخیر ابطال مقالات ایرانی در DOI با یک پرسش ساده میدانی از سردبیران در این موضوع سوال کردیم. بدون استثنا همه سردبیران به دو علت "اجبار از سوی دانشگاه برای ارایه این سرویس" و "عدم آگاهی از این مشکلات" اشاره نمودند. متاسفانه کارهای غیرکارشناسی در واحدهای وابسته مالی دانشگاهها و انتخاب شرکتها یا افراد - صرفا بر مبنای ارزان بودن خدمت- دلیل اصلی تضییع حقوق مجلات در دانشگاههای ماست. امیدواریم با ارایه این آموزش تصویری والگوریتمی بتوانیم در افزایش آگاهی سردبیران موثر باشیم.

مطالب بیشتر برای مطالعه:

• DOI کد ثبتی و رسمی مقاله است: در ثبت آن دقت کنیم/ عامل ثبت DOI باید ناشر واقعی مجله باشد و نه موسسات متفرقه/ چگونه از تضییع حقوق یک مقاله پییشگیری نماییم؟
• DOI چیست؟ و چه نقشی در ارتقاء کمی و کیفی مقالات علمی دارد؟
• doi شناسه دیجیتال یک مطلب منتشر شده است و نه یک شناسه برای اشیای دیجیتال