"پره پرینت" را نمیشود انکار کرد یا ندیده گرفت و به سادگی از کنارش گذشت. بعد از کرونا "پره پرینت" هم همه گیر شده است. چه بخواهیم و چه نخواهیم همه در حال ادای احترام به آن هستند. این "روش انتشار" جدید به مانند یک ابزار جدید در صنعت نشر به سرعت برق و باد جای خود را به ویژه پس از پاندمی کرونا در بین مردم و محققین باز کرد. "یک روش سریع نشر در کمتر از دو روز بدون اتلاف وقت و بدون داوری". آیا همه ناشران مقالاتی که یک بار در پره پرینت منتشر شده اند را می پذیرند؟ یا هنوز هستند ناشرانی که با این نوع نشر سریع مخالفند؟ در این مقاله به بررسی این مورد میپردازیم.

اخبار گوناگون و متعدد تحریم نویسندگان ایرانی در مجلات خارجی کم بود، حالا نوبت به مجلات هم رسید. متاسفانه باخبر شدیم که یکی از مجلات ارزشمند ایرانی تنها به دلیل ایرانی بودن از ادامه مسیر ارزشیابی و پذیرش در ISI یا  Web of Science بازمانده است. البته با تحریمهای همه جانبه و ظالمانه آمریکا این رفتار شرکت کلاریویت دور از ذهن نبود. سوالی که مهم است این است: چرا هنوز مجلات ما و علم ما برای ارزشیابی به این نمایه سازها با رفتارهای ضداخلاقی محتاج هستند؟ آیا ما نمی توانیم در شرایط ظالمانه معیارهای ارزشیابی علم خود را تغییر دهیم؟ 

پیرو گزارش اخیر نیچر در مورد تقلب سیستماتیک در برخی از کشورها از جمله ایران، واحد علمی ایسنا یک سلسله مصاحبه با برخی افراد صاحب نظر در موضوع پژوهش در علوم پزشکی کشور انجام داد. در همین راستا، دکتر سید محمد میری (مدیر عامل انتشارات کوثر) ضمن تایید این گزارش در ایران، یکی از دلایل مهم را عدم استقلال سازمان ناظر بر اخلاق در پژوهش کشور میداند. به نظر وی، گزارش نیچر درباره‌ی ایران مغرضانه نوشته نشده و مبتنی بر شواهد است  و حتی در این گزارش از ایران صرفا نوک قله‌ی کوه یخ نشان داده شده است. ایشان بیان نموده است که: "ما مقاله‌ای که بتواند به طور دقیق درصد فساد در پژوهش و نشر ایران را مشخص کند نداریم. علت این امر آن است که سیستم پژوهش و تحقیقات وابسته به دولت است و از آن جایی که دولت، تمایلی به بیان حقایق مربوط به فساد در پژوهش و نشر ندارد پس اجازه‌ی تحقیقات درست و صادقانه به بررسی فساد را نمی‌دهد." وی معتقد است بهتر است نهاد ناظر بر اخلاق در نشر، زیرمجموعه قوه قضاییه باشد تا هم مستقل از دولت بوده و هم تصمیمات کارشناسی آن لازم الاجرا و بازدارنده باشد.

نمایه استنادی منابع نوظهور (Emerging Sources Citation Index) یکی از محصولات مؤسسه Clarivate Analytics است که با هدف افزایش مشاهده‌پذیری مجلات در مجموعه هسته پایگاه Web of Science از نوامبر سال ۲۰۱۵ معرفی و ارائه ‌شد. نمایه استنادی منابع نوظهور که شامل بیش از ۵۰۰۰ مجله از سراسر جهان است، از نظر قابلیت‌ها و اطلاعات ارائه‌شده مشابه با سایر نمایه‌نامه‌های این پایگاه بوده و از جمله دلایل ایجاد آن فراهم کردن شرایطی به‌منظور بررسی بیشتر این مجلات جهت انتقال به یکی از سه نمایه‌نامه اصلی و همچنین ارتقاء جایگاه بین‌المللی مجلات به‌خصوص مجلات دارای موضوعات نوظهور با افزایش قابلیت جستجو، کشف و استناد به آن‌ها می‌باشد. در واقع، این نوآوری باعث می‌شود تا نشریاتی که از نظر منطقه‌ای مطرح و یا در خصوص موضوع خاصی به چاپ می‌رسند، از مشاهده‌پذیری و دسترس‌پذیری بیشتری بهره‌مند شوند و در مجموعه هسته Web of Science قابل‌مشاهده و استناد باشند. به منظور توانمندسازی هیئت تحریریه مجلات، وبینار آشنایی با ESCI به همت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه های علوم پزشکی بیرجند و با سخنرانی جناب آقای دکتر سیدمحمد میری، در مورخه پنجشنبه ۱۴ اسفند ۹۹ از ساعت ۱۸ الی ۲۰ برگزار گردید. فیلم وبینار با هدف آموزش به همه سردبیران و ارکان علمی مجلات کشور بازنشر می یابد.

حداقل 8 سال از تحریمهای پیاپی و ظالمانه همه جانبه در کشور گذشته است. داستان یک روز و یک شب نیست. تا توانسته اند ما را در همه زمینه ها تحریم علمی کرده اند. هم نویسنده ما را و هم مجله ما را. پاسخ مسوولین ارشد وزارت بهداشت و علوم به این همه ظلمی که بر ما میرود چیست؟ سو مدیریت در این بلایا، تنها باعث فرار نخبگان از کشور میگردد. در آخرین گزارشی که بدست تحریریه ما رسیده است، مقاله ای ارزشمند در حوزه گوارش و کبد، در یکی از مجلات ناشر Hindawi بعد از چهار ماه داوری علمی ، اکسپت و پذیرفته شد. اما متاسفانه ناشر بعد از اکسپت به دلیل تحریم این مقاله را ریجکت (رد) اعلام نمود. مسوولین ما چه تدبیری اندیشیده اند؟ چرا هنوز برای ارزشیابی و ارتقا به مجلات خارجی و نمایه های بدرفتاری مانند پابمد و ISI محتاجیم؟ مطابق قوانین کوپ تحریم علمی یک جرم محسوب میشود. تا میتوانید به مراجع بین المللی مانند کوپ شکایت کنید. شما هم اگر موردی از این سورفتارهای علمی دیدید به ما گزارش دهید.

داور مانند قاضی تعیین کننده سرنوشت یک نویسنده است. با قبول یک مقاله ، ممکن است یک دانشجو به استاد تبدیل شود. با ریجکت یک مقاله نیز، زندگی و ارتقا یک دانشجو یا هیات علمی بطور کلی تغییر میکند. لذا داوری در مجلات علمی یا Peer review یکی از حساسترین و مهمترین اصول در مسیر آکادمیک است. داوری در مجلات انگلیسی می بایست فقط به زبان انگلیسی باشد. زبان اصلی یک مجله مبین زبان در همه بخش های مجله از سابمیت تا داوری و انتشار است. داوران از داوری به زبان فارسی در مجلات انگلیسی زبان پرهیز نمایند. به مدد رشد فناوریهای جدید داوری همانند Open Peer Review دیگر نمیتوان هیچ بخشی از داوری را مخفی نمود. دنیای Peer review در حال حرکت به سمت شفافیت کامل است. در یک وبینار که به همت دانشگاه علوم پزشکی سمنان اجرا گردید، مهمترین اصول Peer review به دانشگاهیان آموزش داده شد. در این وبینار همچنین بخشهای مهمی از سایت پابلونز نیز آموزش داده شد.