شماره 88 / 2023-03-01 / 5 مقاله
با داوری دقیق کیفیت مقاله را افزایش دهیم

بخش منابع یکی از بخش‌های مهم و حیاتی در یک مقاله علمی است که باید به صورت دقیق مطالعه و داوری شوند. با این کار، خوانندگان می‌توانند به سادگی به این منابع دسترسی پیدا کنند و از اعتبار و صحت محتوای مقاله مطمئن شوند. همچنین، داوران میتوانند بررسی کنند که آیا نویسنده از منابع معتبر و قابل قبول استفاده کرده است یا خیر. در کل، بخش منابع یکی از مهمترین بخش‌های مقاله علمی است که نشان دهنده شفافیت، قابلیت تکرار، و اعتبارسنجی محتوای مقاله است. در این مقاله، نکات کلیدی در داوری منابع را ذکر می کنیم.

 

 

شمشیر دولبه هوش مصنوعی در نشر علم

استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی یا AI Technologies برای نوشتن یک مقاله دانشگاهی، شمشیری دولبه برای علم است. از یک طرف استفاده از این ابزارها میتوانند به غنای مطلب علمی کمک کنند و موجب افزایش کیفیت در مرور مقالات شوند ولی از سوی دیگر، این کار میتواند راه تقلب و کپی برداری هوشمندانه را نیز باز کند. از بین همه ابزارهای هوش مصنوعی که در این چند سال اخیر ایجاد شده اند ( مانند QuillBot، Grammarly، Hemingway و Power Thesaurus)  جدیدترین مدل با نام ChatGPT (منتشر شده توسط OpenAI در نوامبر 2022) غوغایی بپا کرده است، بطوریکه تنها در پنج روز اول پس از ایجاد به اولین میلیون کاربر خود دست یافت (در مقایسه با فیس‌بوک که پس از ده ماه به این تعداد کاربر دست یافت). در این مقاله به نقش هوش مصنوعی در داوری و نگارش مقالات می پردازیم.

مجلات علمی در صورت نقض این قانون تحریم میشوند

حاصل چند سال تحقیق به دلیل تحریم ظالمانه آمریکا و کشورهای وابسته از بین میرود و نویسنده قادر به انتشار مقاله اش نیست. از یک طرف طبق اصول اخلاق در نشر، نباید در داوری مقاله به جغرافیا اهمیت داد از سوی دیگر به راحتی و صدالبته به خاطر سومدیریت سیاستگزاران پژوهش کشور، هر روز با ریجکت یا ردی تعدادی از مقالات علمی با کیفیت نویسندگان ایرانی در مجلات بین المللی روبرو میشویم. قانون بین المللی حمایت از نویسندگان در این مورد چه میگوید؟ آیا سردبیران به راحتی میتوانند به دلیل تحریم یک کشور، از پذیرش مقالات آن کشور امتناع کنند؟ پاسخ این سوالات را در کارشناسی ما بخوانید. 
 

واکاوی نامه جدید معاون تحقیقات و فناوری و بررسی مجله شناسی این پدیده

نویسنده واقعی یک مقاله باید هر چهار شرط نویسندگی را داشته باشد وگرنه نباید اسم وی را به عنوان نویسنده در مقاله درج نمود. در برخی مقالات وارده به مجله، اسم افراد زیادی مثلا 50 نفر به عنوان نویسنده یک مقاله 4000 کلمه ای درج میشود. سوال ساده ای که سردبیر باید از خود بپرسد این است : "آیا همه این 50 نفر هر 4 شرط نویسندگی را داشته اند؟" پاسخ قطعا با هر عقل سلیمی "خیر" است. لذا شایسته است که تنها نویسندگان واقعی در این مقاله لیست شوند و بقیه همکاران تحقیقاتی به عنوان مشارکت کنندگان همکار یا Collaborators در مقاله معرفی شوند. در مجلات خانواده انتشارات بریفلندز هر مقاله ای که بیشتر از ده نفر نویسنده داشته باشد، بصورت ویژه بررسی و ابتدا از نویسنده مسوول خواسته میشود تا با دقت میزان و نحوه مشارکت همه نویسندگان را با دقت بازبینی کند. از دید کمیته ملی اخلاق در پژوهش کشوری و معاونت تحقیقات و فناوری نیز، این مقالات با نویسندگان پرتعداد موجب بی عدالتی و سورفتار پژوهشی شده فلذا می بایست تنها نویسندگانی که همه شرایط (4 شرط) نویسندگی را دارند در لیست نویسندگان مجله قرار بگیرند.

مشکل عمده ما خودتحریمی است

از ابتدای شروع نا آرامی های اخیر در کشور، محدودیتهای جدیدی از سوی متولیان فضای مجازی (به منظور ساماندهی) ایجاد شده است. متاسفانه به علت اقدام ناگهانی و بدون کارشناسی، وب سایتهای مجلات دانشگاهی ایران از دسترس نویسندگان و داوران بین المللی خارج شده است و به اصطلاح این سایتها "ایران اکسس" شده اند. بطوریکه مجلات علمی ما تنها در داخل کشور دیده میشوند و مخاطبان بین المللی مجلات قادر به مشاهده این وب سایتها نمیباشند. نویسندگان بین المللی حدود 10 الی 40 درصد حجم نویسندگان مجلات ما را در برمیگیرند. بدون حضور نویسندگان بین المللی و یا داوران بین المللی در مجلات ایرانی، شانس نمایه شدن و یا ابقا در نمایه سازها به راحتی از بین خواهد رفت زیرا یکی از اولین معیارهای اساسی نمایه شدن یک مجله در پایگاههای معتبر مانند مدلاین و یا ISI انتشار مقاله از نویسندگان بین المللی در هر شماره است. رفع این معضل در مجلات دانشگاهی که تنها سخن گویان علمی دانشگاههای ما هستند، می بایست در اولویت اول سیاستگزاران فضای مجازی قرار گیرد. عدم رفع این معضل معادل خودتحریمی در مجلات است.