آیا پیش شماره اختصاصی در دی او آی نقشی در ارتقای مقاله و یا علم سنجی دانشگاه دارد؟
Digital Object Identifier در مجلات علمی، یک شناسه منحصر به فرد و دائمی است که به مقالات، کتاب‌ها، فصل‌های کتاب و سایر انواع محتوای دیجیتال اختصاص داده می‌شود.
فهرست مطالب
- مقدمه
- شناسهDOI چیست؟
- بخش های تشکیل دهنده یک شناسه DOI
- آیا پیش شماره اختصاصی در DOI نقشی در ارتقای مقاله و یا علم سنجی دانشگاه دارد؟
- از کجا می توانیم DOI معتبر تهیه کنیم؟ آیا DOI تقلبی وجود دارد؟
مقدمه
امروزه در عصر دیجیتال، دسترسی به اطلاعات دقیق و معتبر بیش از پیش اهمیت یافته است. در این میان، Digital Object Identifier یا DOI، نقش کلیدی در تضمین دسترسی پایدار و قابل اعتماد به منابع علمی و پژوهشی ایفا می‌کند. DOI، که به عنوان یک شناسه‌ی منحصر به فرد و دائمی برای محتوای دیجیتال تعریف می‌شود و ابزاری حیاتی در جهان نشر علمی است.
این سیستم، که توسط موسسات معتبر بین‌المللی مدیریت می‌شود، به مقالات، کتاب‌ها، گزارش‌های پژوهشی و دیگر انواع محتوای دیجیتال شناسه‌ای اختصاص می‌دهد که هم به عنوان نشانگر هویت و هم به عنوان یک لینک پایدار عمل می‌کند. این شناسه‌ها اطمینان می‌دهند که منابع، حتی در صورت تغییر مکان دیجیتالی‌شان، همچنان قابل ردیابی و دسترسی هستند.
DOIها به افزایش کارایی در شناسایی و ارجاع به منابع علمی کمک می‌کنند و در نتیجه، نقش مهمی در ارتقای کیفیت تحقیقات و پژوهش‌های علمی دارند. به کارگیری این سیستم در جامعه‌ی علمی نه تنها به حفظ یکپارچگی و دقت منابع کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز تسهیل دسترسی و تبادل دانش در سطح جهانی نیز می‌باشد.
شناسهDOI چیست؟
Digital Object Identifier (DOI) در مجلات علمی، یک شناسه منحصر به فرد و دائمی است که به مقالات، کتاب‌ها، فصل‌های کتاب و سایر انواع محتوای دیجیتال اختصاص داده می‌شود. DOI به عنوان یک لینک پایدار عمل می‌کند که به مکان دیجیتالی یک سند یا منبع اشاره دارد و این امکان را فراهم می‌کند که مراجعه به این منابع در مقالات، پژوهش‌ها و مدارک علمی، دقیق و قابل ردیابی باشد.
DOI ها توسط موسسات معتبری مانند CrossRef، DataCite و دیگر سازمان‌ها اعطا می‌شوند. هر DOI یک ترکیب عددی و حرفی منحصر به فرد است که معمولاً شامل پیشوند و پسوند است. پیشوند معمولاً به ناشر اختصاص دارد، در حالی که پسوند مربوط به سند خاص است.
استفاده از DOI در مجلات علمی اطمینان می‌دهد که منابع ارجاع داده شده همواره قابل دسترس هستند، حتی اگر آدرس اینترنتی سند تغییر کند، زیرا DOI به مکان جدید اشاره خواهد کرد. این سیستم به افزایش دقت و سهولت دسترسی به منابع علمی کمک شایانی می‌کند.
بخش های تشکیل دهنده یک شناسه DOI
همانگونه که گفتیم شناسه‌ی Digital Object Identifier (DOI) از چندین بخش تشکیل شده است که هر کدام وظیفه‌ی خاصی دارند و به منظور شناسایی یکتا و دسترسی پایدار به منابع دیجیتالی طراحی شده‌اند. این بخش‌ها عبارتند از: 1) پیشوند (Prefix): این بخش از DOI، معمولاً به ناشر یا سازمانی که مسئولیت انتشار یا مدیریت منبع را بر عهده دارد، اختصاص دارد. پیشوند معمولاً شامل یک رشته از اعداد است که با 10 شروع می‌شود. به عنوان مثال، در"10.1006/jmbi.1998.2354"، "10.1006" پیشوند است. پیشوند در قسمت چپ از علامت / قرار می‌گیرد و نشان‌دهنده‌ی ناشر محتوای دیجیتالی است. 2) پسوند (Suffix): این بخش از DOI به طور خاص به سند، مقاله، کتاب یا هر نوع منبع دیجیتالی که شناسه به آن اختصاص دارد، مربوط می‌شود. پسوند می‌تواند شامل ترکیبی از اعداد و حروف باشد و ساختار آن توسط ناشر یا سازمانی که پیشوند را ایجاد کرده است، تعیین می‌شود. در مثال بالا، "jmbi.1998.2354" پسوند است. پسوند در قسمت راست از علامت / قرار می‌گیرد و شناسه‌ی یکتای محتوای دیجیتالی (مثلاً یک مقاله یا کتاب) است. جداکننده: معمولاً یک نقطه "/" بین پیشوند و پسوند قرار دارد که نقش جداکننده را دارد و به تفکیک این دو بخش کمک می‌کند. این ساختار اطمینان می‌دهد که هر DOI منحصر به فرد و دائمی است، به گونه‌ای که حتی اگر مکان دیجیتالی یک منبع تغییر کند، شناسه همچنان به آن منبع اشاره خواهد داشت. این سیستم در دنیای نشر علمی به حفظ پیوستگی و دسترس‌پذیری اطلاعات کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: ارکید چیست و چه ارزشی برای یک محقق دارد؟
آیا پیش شماره اختصاصی در DOI نقشی در ارتقای مقاله و یا علم سنجی دانشگاه دارد؟
در نامگذاری DOI، هیچ ارجحیت یا مزیتی برای یک مقاله وجود ندارد. یعنی اینکه یک مقاله یک DOI خاص دارد، به معنی این نیست که مقاله ارزش بیشتری دارد یا برتر است. عملکرد DOI در نشر استاندارد و ارجاعات آن (Cited By) تنها عامل ارتقای علم‌سنجی مقاله است. به عبارت دیگر، DOI به عنوان یک معیار برای ارزیابی کیفیت یا اهمیت یک مقاله عمل نمی‌کند، بلکه فقط یک شناسه برای یافتن و ارجاع به آن مقاله است.
در مورد اختصاص پیشوند یا پسوند خاص به DOI، این موضوع هیچ اهمیتی در ارتقای یک دانشگاه یا سازمان ندارد. بنابراین، یک دانشگاه یا سازمان نیازی به درخواست پیشوند یا پسوند خاصی برای DOI مقالات خود ندارد. هدف اصلی از استفاده از DOI، ارائه یک شناسه یکتا و پایدار برای محتوای دیجیتال است تا ارجاعات به این محتوا به صورت دقیق و قابل اعتماد برقرار باشد.
پس از ثبت DOI، متادیتای دو طرفه حاصل از DOI و Cited By مقاله وارد تعاملات علم‌سنجی و تبادل لینک در دنیا می‌شوند. این یعنی اطلاعات مربوط به مقاله (مثلاً نویسنده، ناشر، تاریخ انتشار) و ارجاعات به آن مقاله در دیتابیس‌های علمی و پژوهشی قابل دسترسی و جستجو هستند.
مجلات و موسسات دانشگاهی معتبر به دنبال یک عملکرد صحیح DOI هستند، یعنی آن‌ها می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که DOI مقالاتشان به درستی کار می‌کند و به اطلاعات صحیحی اشاره دارد. این موضوع هیچ ارتباطی به پیشوند یا پسوند خاصی برای DOI ندارد.
از کجا می توانیم DOI معتبر تهیه کنیم؟ آیا DOI تقلبی وجود دارد؟
برای تهیه یک شناسه‌ی Digital Object Identifier (DOI) معتبر، بهتر است به سازمان‌های معتبری که مجاز به اعطای DOI هستند مراجعه کنید. این سازمان‌ها شامل CrossRef و سایر آژانس‌های تخصیص دهنده‌ی DOI هستند. این سازمان‌ها با ناشران، موسسات پژوهشی و دیگر سازمان‌های علمی همکاری می‌کنند تا DOIهای معتبر را برای مقالات، کتاب‌ها و سایر منابع دیجیتالی ارائه دهند.
متأسفانه DOIهای تقلبی وجود دارند. این DOIها ممکن است توسط سازمان‌های غیرمعتبر یا سایت‌های فریبنده ارائه شوند و اغلب با هدف گمراه کردن نویسندگان، پژوهشگران و خوانندگان استفاده می‌شوند. DOIهای تقلبی ممکن است به منابع غیرمعتبر یا غیراصیل اشاره کنند و به همین دلیل نمی‌توانند به عنوان شناسه‌های قابل اعتماد در نظر گرفته شوند.
برای اطمینان از اعتبار یک DOI، می‌توانید از ابزارهای جستجویی که توسط سازمان‌های معتبر مانند CrossRef ارائه می‌شوند استفاده کنید. این ابزارها امکان تأیید و ردیابی منابعی که دارای DOI معتبر هستند را فراهم می‌آورند. همچنین، هنگام کار با ناشران یا سازمان‌ها برای اخذ DOI، اطمینان حاصل کنید که آن‌ها به طور رسمی به عنوان آژانس تخصیص دهنده‌ی DOI شناخته شده‌اند.
واژگان کلیدی