افزودن حتی یک منبع پس از سابمیت به مقاله جرم مشهود اخلاق در نشر میباشد | اثرات منفی H-index بر تحقیقات علمی

فهرست مطالب

1. مقدمه
2. افزودن رفرنس پس از سابمیت: جرم مشهود اخلاق در نشر
3. شاخص H-index چیست؟
4. اثرات منفی H-index بر تحقیقات علمی
5. بیماری H-index همانند سرطان در حال نابودی سلامت محققین

مقدمه

از آنجا که اطلاعات و تحقیقات علمی به سرعت در حال گسترش هستند، نشر مقالات باید با دقت و اخلاق انجام شود تا از افزودن اطلاعات نامرتبط و پیگیری اهداف اخلاقی جلوگیری شود. یکی از مسائل اخلاقی مهم در نشر مقالات، افزودن منابع و مراجع نامرتبط به مقاله می‌باشد. این عمل، به طور گسترده به عنوان "سرقت ادبی" شناخته می‌شود و به جرم اخلاق در نشر تبدیل می‌شود. افزودن حتی یک منبع پس از سابمیت به مقاله، از دیدگاه اخلاقی تخلفی مشهود و نقضی از اصول انتشار علمی است.

در این مقاله در آرتیکل ایکس، به تبیین مسئله افزودن منابع نامرتبط به مقالات علمی و اثرات اخلاقی و علمی آن پرداخته خواهد شد. همچنین، راهکارها و توصیه‌هایی برای جلوگیری از این نوع تخلف در نشر مقالات ارائه خواهند شد.

افزودن رفرنس پس از سابمیت: جرم مشهود اخلاق در نشر

پس از سابمیت مقاله اجازه افزودن حتی یک منبع یا Reference غیرمرتبط و یا دارای شائبه دستکاری را نداریم. انجمن بین المللی اخلاق در نشر در صورت مشاهده این موارد با شدیدترین اقدام تنبیهی خود که - تحریم مجله در کوپ میباشد - با متخلفین برخورد میکند. یکی از دلایل افزودن منبع توسط تیم سردبیری میتواند ارتقا کیفیت یک مقاله باشد. این موارد بصورت پیشنهاد و در زمان Galley Proof به نویسنده مقاله پیشنهاد داده میشود. اما سردبیر و همکاران وی می بایست به دقت بر روی این مساله اشراف داشته باشند و با حساسیت ویژه از بروز موارد خلاف اخلاق در نشر پیشگیری نمایند.

بیشتر بخوانید: آیا مجاز به استفاده از جملات مقالات قبلی خود هستیم؟

به ویژه اگر منبعی که پیشنهاد افزودن آن را میدهیم ، مربوط به یکی از اعضا هیات تحریریه و یا سردبیر مجله باشد، این موضوع بسیار مهم تلقی شده و بدون تردید توسط کمیته اخلاق در نشر برخورد متناسب صورت خواهد گرفت. لذا شایسته است تا سردبیران محترم ضمن آگاهی کامل از این موارد پیشگیری نمایند.

کمیته اخلاق در نشر یا COPE پس از کشف این موارد مجله را به لیست تحریم های COPE وارد میکند. پس لطفا در مورد این موضوع بدقت و با حساسیت آموزش لازم داده شود. به ویژه اگر ارجاع به خودی یا سلف سایتیشن به یکی از اعضا اصلی هیات تحریریه باشد، بلافاصله مجله با تحریمهای کوپ مواجه خواهد شد.

شاخص H-index چیست؟

شاخص H-index (شاخص Hirsch) یک معیار علم‌سنجی است که معمولاً برای اندازه‌گیری تأثیر و اهمیت محققان و پژوهشگران در دنیای علم و پژوهش به کار می‌رود. این شاخص به تحقیقات و انتشارات علمی فرد متعلق می‌شود و به نوعی نمایانگر تأثیر و تاثیرات کارهای او در جامعه علمی می‌باشد. اگر از دیدگاه مجلات علمی نگاه کنیم، H-index برای ارزیابی تأثیر و اهمیت مجلات خاصی به طور مستقیم استفاده نمی‌شود.

عملکرد H-index به این صورت است:

ابتدا تمام مقالات علمی و انتشارات پژوهشی فرد مرتب شده و ارزیابی می‌شوند.

سپس اعداد از بیشترین تا کمترین برای تعداد ارجاع‌ها به هر مقاله محاسبه می‌شوند.

اگر مثلاً یک پژوهشگر H-index برابر با 10 داشته باشد، این به این معناست که او دارای حداقل 10 مقاله است که هر کدام حداقل 10 بار ارجاع داده شده‌اند. در نتیجه، H-index به عنوان یک ابزار اندازه‌گیری و تاثیر پژوهشگران بر روی جامعه علمی و همچنین به عنوان یکی از عوامل مهم برای ارزیابی علمی افراد به کار می‌رود و در ارتباط مستقیم با مجلات علمی نیست.

اثرات منفی H-index بر تحقیقات علمی

متاسفانه در سالهای اخیر و با اتخاذ معیارهای غلط ارزشیابی دانشجویان و اعضا هیات علمی دانشگاهها، بیماری به نام بیماری H-index در بین اکثر ارکان علمی کشور رایج شده است. بطوریکه دانشجویان و اعضا هیات علمی ما بجای تکیه بر کیفیت تحقیق و کاربردی بودن تحقیقات علمی، در پی افزایش و یا دستکاری ارجاعات خود در مقالات میباشند.

تا پیش از این، اصطلاح H-index برای اغلب دانشگاهیان کاربرد و مفهومی نداشت اما با اجبار دانشگاهها به افزایش معیار H-index شاهد بروز معضلات عظیمی همچون کمی شدن تحقیقات و توجه صرف به اعداد و ارقام هستیم. این بیماری در نهایت موجب توخالی شدن تحقیقات و از بین رفتن علم در کشور میگردد. مسوولین دلسوز چاره ای بیاندیشند.

بیشتر بخوانید: آیا ما مجاز به افزودن هوش مصنوعی به عنوان یکی از نویسندگان مقاله خود هستیم؟

بیماری H-index همانند سرطان در حال نابودی سلامت محققین

چرا کانادا، فرانسه، استرالیا، انگلستان، ژاپن و … همانند ایران آمار تولید علم خود را منتشر نمی کنند؟! محال است آمار تعداد مقالات منتشر شده ژاپن را بیابید. چرا؟! چرا فقط کشورهایی مانند پاکستان، برزیل و هند عطش آمار مقالات دارند؟!

جالب است بدانیم که ما تنها کشوری هستیم که رشته علم سنجی در آن دایر است؛ چراکه فقط ما سرگرم علم سنجی خودمان هستیم. ما بالاترین انتشار مقالات در این حوزه را در اختیار داریم.

هدف علم سنجی که از حوزه کتابداری آمده است، در واقع مجله سنجی است نه حقیقت علم. علم سنجی قدرت تحلیل محتوای علم را ندارد. مبدع این اصطلاح اصلاً چنین منظوری نداشته است. علم سنجی صرفاً بیانگر شاخص های کمّی است نه کیفی.

در سنت های اصیل علمی، تولید مقاله هیچ گاه نشان دهنده تولید علم نبوده است. راجرز کتابی نوشته به نام اشاعه نوآوری. تا به حال ۲۵۰۰ مقاله در خصوص این کتاب منتشر شده است. این مقالات تولید علم نیست، یک مناقشه علمی است. این نبردهای علمی زمینه ساز تولید علم است نه الزاما خود علم. اگر آیین نامه ارتقا تا ده سال دیگر همین باشد، ما علاوه بر سرآمدی در تولید مقاله، بیشترین استاد تمام دنیا را نیز خواهیم داشت!

کشوری مثل انگلستان بیش از سی سال است که از سنت publish or perish گذشته است. حدود ۴۰۰ جایزه علمی در دنیا وجود دارد که هیچ یک از شاخص های ISI استفاده نمی کنند.

در سنت پژوهشی انگلستان اصلاً به شاخص های ISI، ضریب تأثیر و مانند آن توجهی نمی شود. آنها مجدد به ارزیابی مقالات به شیوه خودشان مبادرت می کنند و به پرداخت پژوهانه و مانند آن اقدام می کنند.

نظام رتبه بندی دانشگاه های ایران بر اساس نظامی است که خارج از ایران برنامه ریزی می شود و ما بین المللی کار کردن را با اعمال این شاخص ها اشتباه گرفته ایم در حالی که خود آمریکا که واضع ISI است، به طور ناچیز از این نظام استفاده می کند.

بیشتر بخوانید: دستکاری در منابع یک مقاله جرم اخلاق در نشر است

ایران از بیانیه سانفرانسیسکو که هشداری به همه بود درس نگرفت. در این بیانیه بیش از چند هزار دانشمند و پژوهشگر و حدود ۸۰۰ مجله علمی معتبر دنیا اعلام کردند که مبنا را در ارزیابی ها بر اساس مجلات قرار ندهید. از یکی از اساتیدی که ۴۰۰ مقاله بین المللی داشتند سوال کردم فقط یکی از مشکلاتی را که در کشور حل کرده اید نام ببرید؟! پاسخ سکوت بود.

از مدیران کشور ۹۷% از مقالات ISI استفاده نمی کنند، ۹۳% نیز مجلات داخلی را نه می شناسند و نه از آنها استفاده می کنند؟! برای چه کسی می نویسیم؟!

وقتی شاخص ارزیابی اچ اندیکس شد، پژوهشگر با چه انگیزه ای روی پروژه ملی کار کند!؟ دلیل عمده این اتفاق این است که وزارت علوم ارزیابی ها را به سیاست گره زده است و افراد تنها به فکر ارتقای خویش هستند نه کشور.